1998 yılda Yaponiä östennän Tın okeanağa berençe raketasın oçırıp Tönyaq Korea dönyanı ber şaq qattırğan ide inde. Küzläw mäglümätlärenä qarağanda, ul ikençe sınawğa äzerlänä. Yaña qitğa-ara ballistik raketanıñ oçu yıraqlığı 6 meñ çaqırım bulaçaq, yağni ul Alaskağa barıp citä ala digän süz. Quşma Ştatlar häm Yaponiä, Pxenyan bu adımğa barsa, citdi sözemätlär ixtimal, dip kisätte:
"Bez monı Tönyaq Korea 1999 yılda imzalğan moratoriy häm 2002 yılda 6 il tarafınnan imzalanğan kileşüdäge yöklämälärne kire qağu dip qabul itäçäkbez" dide düşämbedä Quşma Ştatlar däwlät sekretare Condoleezza Rice.
Berläşkän Millätlär general sekretare Kofi Annan da Tönyaq Korea citäkçelären wazğiätne qatlawlandırmasqa çaqırdı.
Räsmi Pxenyan üzeneñ telägän waqıtta raketa cibärergä xoquqı buluın belderä. Qayber belgeçlär fikerençä, anıñ andıy xoquqı çınlap ta bar. 1999 yılda Tönyaq Korea raketa sınawların üz ixtiarı belän tuqtatqan ide. Quşma Ştatlar belän turıdan-turı söyläşülär başlaw niäte belän. Ämmä andıy söyläşülär bulmadı. Britaniäneñ Leeds universitetında Korea belgeçe Aidan Foster-Carter:
"Raketalar tıyılmağan. Tönyaq Korea raketa texnologiäse kontrol rejimına kermi, şuña kürä telägänen eşli ala, fäqät, bu xaqta başqalarnı kisätü citä. Moratorinı da ul üz ixtiarı belän iğlan itkän ide, ul bernindi kileşü dä şartnamä dä tügel ide" di Foster-Carter.
Ni öçen Pxenyan şuşı adımğa näq menä xäzer barırğa bulğan soñ? Foster-Carter fikerençä, töp säbäp – ul Washington belän turı söyläşülär teli. Rusiä, Qıtay, Könyaq Korea, Yaponiä häm Quşma Ştatlar qatnaşında ütkän 6 yaqlı söyläşülär ber näticä dä birmäde, alar körçekkä terälde, finans çikläwlär dä açunı kiterä. Qısqası Pxenyan söyläşülär teli, ä dönyanıñ bar iğtibarı xäzer Tähranda.
İkençe raketasın oçırıp, Tönyaq Korea älbättä, iğtibarnı üzenä cälep itäçäk, ämmä belgeçlär fikerençä, tayaqnıñ ikençe başı da bar.
1998 yıldağı raketadan soñ, Yaponiä Quşma Ştatlar belän yaqınayıp, Tönyaq Koreağa qarata qırısraq säyäsät alıp bara başladı. Bu yulı Könyaq Korea belän şulay bula ala. Xäzerge waqıtta Könyaq belän Tönyaq arasında kierenkelek kimegän çaq.
Nixayät, Tönyaq Koreanıñ töp tarafdarı – soñğı waqıtta şaqtıy küp ivestitasiä kertkän Qıtay da – bu adımğa tiskäre mönäsäbät beldererä ala.
Foster-Carter süzlärençä, Pxenyannıñ soñğı adımı citäkçelektäge qarşılıqlar belän bäyle. Tönyaq Korea citäkçese Kim Coñ-il, ber yaqtan üzen iqtisadnı yañartırğa telägän texnokrat itep kürsätergä teli, ikençe yaqtan xärbilärgä tayana, alarnı xuplarğa mäcbür.
Tönyaq Korea kebek yabıq ildä nilär bulıp yatqanın tägäl äytü qıyın. Ämmä küräseñ, anda da eçke säyäsi köräş bar, häm raketa cibärü belän bäyle soñğı adımnar xakimiättäge ike qanat arasında barğan köräş belän bäyle.
ali ğilmi
"Bez monı Tönyaq Korea 1999 yılda imzalğan moratoriy häm 2002 yılda 6 il tarafınnan imzalanğan kileşüdäge yöklämälärne kire qağu dip qabul itäçäkbez" dide düşämbedä Quşma Ştatlar däwlät sekretare Condoleezza Rice.
Berläşkän Millätlär general sekretare Kofi Annan da Tönyaq Korea citäkçelären wazğiätne qatlawlandırmasqa çaqırdı.
Räsmi Pxenyan üzeneñ telägän waqıtta raketa cibärergä xoquqı buluın belderä. Qayber belgeçlär fikerençä, anıñ andıy xoquqı çınlap ta bar. 1999 yılda Tönyaq Korea raketa sınawların üz ixtiarı belän tuqtatqan ide. Quşma Ştatlar belän turıdan-turı söyläşülär başlaw niäte belän. Ämmä andıy söyläşülär bulmadı. Britaniäneñ Leeds universitetında Korea belgeçe Aidan Foster-Carter:
"Raketalar tıyılmağan. Tönyaq Korea raketa texnologiäse kontrol rejimına kermi, şuña kürä telägänen eşli ala, fäqät, bu xaqta başqalarnı kisätü citä. Moratorinı da ul üz ixtiarı belän iğlan itkän ide, ul bernindi kileşü dä şartnamä dä tügel ide" di Foster-Carter.
Ni öçen Pxenyan şuşı adımğa näq menä xäzer barırğa bulğan soñ? Foster-Carter fikerençä, töp säbäp – ul Washington belän turı söyläşülär teli. Rusiä, Qıtay, Könyaq Korea, Yaponiä häm Quşma Ştatlar qatnaşında ütkän 6 yaqlı söyläşülär ber näticä dä birmäde, alar körçekkä terälde, finans çikläwlär dä açunı kiterä. Qısqası Pxenyan söyläşülär teli, ä dönyanıñ bar iğtibarı xäzer Tähranda.
İkençe raketasın oçırıp, Tönyaq Korea älbättä, iğtibarnı üzenä cälep itäçäk, ämmä belgeçlär fikerençä, tayaqnıñ ikençe başı da bar.
1998 yıldağı raketadan soñ, Yaponiä Quşma Ştatlar belän yaqınayıp, Tönyaq Koreağa qarata qırısraq säyäsät alıp bara başladı. Bu yulı Könyaq Korea belän şulay bula ala. Xäzerge waqıtta Könyaq belän Tönyaq arasında kierenkelek kimegän çaq.
Nixayät, Tönyaq Koreanıñ töp tarafdarı – soñğı waqıtta şaqtıy küp ivestitasiä kertkän Qıtay da – bu adımğa tiskäre mönäsäbät beldererä ala.
Foster-Carter süzlärençä, Pxenyannıñ soñğı adımı citäkçelektäge qarşılıqlar belän bäyle. Tönyaq Korea citäkçese Kim Coñ-il, ber yaqtan üzen iqtisadnı yañartırğa telägän texnokrat itep kürsätergä teli, ikençe yaqtan xärbilärgä tayana, alarnı xuplarğa mäcbür.
Tönyaq Korea kebek yabıq ildä nilär bulıp yatqanın tägäl äytü qıyın. Ämmä küräseñ, anda da eçke säyäsi köräş bar, häm raketa cibärü belän bäyle soñğı adımnar xakimiättäge ike qanat arasında barğan köräş belän bäyle.
ali ğilmi