"Papa yuğarı möselman ruxanie aldında tezlänep, İslamnı añlarğa tırışırğa, başqa andıy aqılsız süzlär äytmäskä tieş" di İrannıñ däräcäle ruxanie Äxmät Xatami.
Uzğan sişämbe Regensburg universitetında yasağan çığışında urta ğasır padişahınıñ İslam turında äytkän süzlären qabatlap möselmannarnıñ xislären räncetkän öçen, Papa Benedict XVI yäkşämbedä ükeneç belderde. Bu minem şäxsi qaraş tügel, ä ber sitat qına, çığışnıñ maqsatı da, xristiannar belän möselmannar arasında üzara ixtiram nigezendä, eçkesrez söyläşügä çaqıru ide, dide ul.
Qayber möselman ruxaniları bu añlatmanı qabul itte, qayberläre – monıñ belän genä qänäğät tügel.
XIV ğasır Vizantia padişahı Manuel Palaeologus äytep qaldırğan häm uzğan sişämbe Papa tarafınnan qabatlanğan süzlär bolay yañğırıy:
"Möxämmät päyğämbär nindi yañalıq alıp kilde soñ, kürsätegez miña, fäqät yawızlıq häm keşesezlek tabarsız, häm dä üz dinen qılıç belän taratu färmannarın".
Şuşı süzlär dönya möselmannarında zur rizasızlıq uyattı. Möselman illärendä moña qarşı protest çaraları başlandı. Rusiäneñ Mäftilär Şurası şimbä könne yasağan maxsus belderüendä, andıy sitatlar qullanunıñ urınsız ikänen añlatıp papanı qafu ütenergä çaqırdı. Düşämbedä Möftilär Şurası räise Rawil xäzrät Ğäynetdin radiobızğa üz qaraşın citkerde:
"Niçäder ğasırlar elek uylanmağan, bälki İslamğa nindider näfräte bulğan padişahnıñ äytkän süzen bügenge köndä papa Benedictnıñ qabatlap, millionlağan xalıq aldına çığaruı bezneñ öçen kötelmägän waqiğa buldı. Möselmannar monı añlamadılar, bu katolik çirkäweneñ räsmi qaraşımı – şunı añlarğa telädelär" di Rawil xäzrät Ğäynetdin.
Papanıñ yäkşämbe könne birgän añlatması turında Rawil xäzrät Ğäynetdin bolay dide:
"Bik yaxşı, yäkşämbe könne papa, min İslam dinen kimsetergä telämädem, bu minem pozitsiä tügel, bu ber tarixi şäxesneñ süzen genä qabatlaw ğına disä dä, küñellärdä awır toyğı qaldı. Katolik çirkäweneñ yuğarı citäkçese millard yarım möselmannı mıqsıllıy torğan, uylanmağan süzlärne äyergä tieş tügel ide" di Rawil xäzrät Ğäynetdin.
Papanıñ yäkşämbe añlatmasınnan soñ anı ğafu ütenergä çaqıru köçendä qalamı digän sorawğa Rawil xäzrät Ğäynetdin bolay dide:
"Qänäğätländek disäk tä bula, çönki Benedict XVI bu minem fikerem häm katolik çirkäwe pozitsiäse tügel dip añlattı. Bälki ul monı üzeneñ xezmäte belän kiläçäktä tağın da tanıtır, İslamğa häm möselmannarğa xörmäten ğämäldä küräster. Ämmä, bu äle yañğıraş tabar, Benedict XVIğa küp märtäbä İslam illärendä bulğanda, möselman oyışmaları belän oçraşqanda üzeneñ İslamğa mönäsäbäten äytep aqlanırğa turı kiler dip uylıym" di Rawil xäzrät Ğäynetdin.
İke aydan Benedict XVI Törkiägä barırğa tieş. Uzğan atna Törkiäneñ Diniä nazaräte räise Ali Bardaqoğlı Papanıñ sişämbe çığışına kisken tänqit belderde. Katolik çirkäwen zamanında Möselmannarğa qarşı täre yawların oyıştırğanın iskärtep ul, Papanı Törkiägä kiler aldınnan ğafu ütenergä çaqırdı. Yuq isä bu säfärneñ dinnär, mädäniätlär arasında tatulıq urnaştıruda faydası bulmayaçaq dide ul.
Ali Ğilmi
Uzğan sişämbe Regensburg universitetında yasağan çığışında urta ğasır padişahınıñ İslam turında äytkän süzlären qabatlap möselmannarnıñ xislären räncetkän öçen, Papa Benedict XVI yäkşämbedä ükeneç belderde. Bu minem şäxsi qaraş tügel, ä ber sitat qına, çığışnıñ maqsatı da, xristiannar belän möselmannar arasında üzara ixtiram nigezendä, eçkesrez söyläşügä çaqıru ide, dide ul.
Qayber möselman ruxaniları bu añlatmanı qabul itte, qayberläre – monıñ belän genä qänäğät tügel.
XIV ğasır Vizantia padişahı Manuel Palaeologus äytep qaldırğan häm uzğan sişämbe Papa tarafınnan qabatlanğan süzlär bolay yañğırıy:
"Möxämmät päyğämbär nindi yañalıq alıp kilde soñ, kürsätegez miña, fäqät yawızlıq häm keşesezlek tabarsız, häm dä üz dinen qılıç belän taratu färmannarın".
Şuşı süzlär dönya möselmannarında zur rizasızlıq uyattı. Möselman illärendä moña qarşı protest çaraları başlandı. Rusiäneñ Mäftilär Şurası şimbä könne yasağan maxsus belderüendä, andıy sitatlar qullanunıñ urınsız ikänen añlatıp papanı qafu ütenergä çaqırdı. Düşämbedä Möftilär Şurası räise Rawil xäzrät Ğäynetdin radiobızğa üz qaraşın citkerde:
"Niçäder ğasırlar elek uylanmağan, bälki İslamğa nindider näfräte bulğan padişahnıñ äytkän süzen bügenge köndä papa Benedictnıñ qabatlap, millionlağan xalıq aldına çığaruı bezneñ öçen kötelmägän waqiğa buldı. Möselmannar monı añlamadılar, bu katolik çirkäweneñ räsmi qaraşımı – şunı añlarğa telädelär" di Rawil xäzrät Ğäynetdin.
Papanıñ yäkşämbe könne birgän añlatması turında Rawil xäzrät Ğäynetdin bolay dide:
"Bik yaxşı, yäkşämbe könne papa, min İslam dinen kimsetergä telämädem, bu minem pozitsiä tügel, bu ber tarixi şäxesneñ süzen genä qabatlaw ğına disä dä, küñellärdä awır toyğı qaldı. Katolik çirkäweneñ yuğarı citäkçese millard yarım möselmannı mıqsıllıy torğan, uylanmağan süzlärne äyergä tieş tügel ide" di Rawil xäzrät Ğäynetdin.
Papanıñ yäkşämbe añlatmasınnan soñ anı ğafu ütenergä çaqıru köçendä qalamı digän sorawğa Rawil xäzrät Ğäynetdin bolay dide:
"Qänäğätländek disäk tä bula, çönki Benedict XVI bu minem fikerem häm katolik çirkäwe pozitsiäse tügel dip añlattı. Bälki ul monı üzeneñ xezmäte belän kiläçäktä tağın da tanıtır, İslamğa häm möselmannarğa xörmäten ğämäldä küräster. Ämmä, bu äle yañğıraş tabar, Benedict XVIğa küp märtäbä İslam illärendä bulğanda, möselman oyışmaları belän oçraşqanda üzeneñ İslamğa mönäsäbäten äytep aqlanırğa turı kiler dip uylıym" di Rawil xäzrät Ğäynetdin.
İke aydan Benedict XVI Törkiägä barırğa tieş. Uzğan atna Törkiäneñ Diniä nazaräte räise Ali Bardaqoğlı Papanıñ sişämbe çığışına kisken tänqit belderde. Katolik çirkäwen zamanında Möselmannarğa qarşı täre yawların oyıştırğanın iskärtep ul, Papanı Törkiägä kiler aldınnan ğafu ütenergä çaqırdı. Yuq isä bu säfärneñ dinnär, mädäniätlär arasında tatulıq urnaştıruda faydası bulmayaçaq dide ul.
Ali Ğilmi