Accessibility links

Кайнар хәбәр

</p>The Economist: Älifba häm Säyäsät


Britaniäneñ The Economist jurnalı üzeneñ soñğı sanında älifba mäsäläsenä ber mäqälä bastırğan. Kiläse atnada Bolğarstınğa 3 ay eçendä Yewropa Berlegenä quşılu täqdime yasalaçaq. Bu il Berlekkä quşılğan oçraqta, kiril xäreflären qullanğan Bolğar tele Berlekneñ räsmi telenä äylänä digän süz. Jurnal ayzuınça, kiril älifbasınıñ soñğı 15 yıl däwam itkän çiegeneşendä bu yaña borılış bulaçaq. Sovetlar cimerelgännnä soñ kiril xäreflärennän Moldova, Äzerbaycan baş tarttı. Rusiä üzägendäge Tatarstan latinğa qaytu öçen köräşkännän soñ, Mäskäw moña kirtä quydı. Üzäk Aziädä kiril xärefläre älegä yäşäp qalsa da, Üzbäkstan latinğa küçergä teli. Yewropanıñ ör-yaña ile Çernogoriädä, Serbiädän ayırılğannan soñ, Latin älifbası könnän-kön populärläşä.

Älbättä, här tel üze öçen iñ qulay älifba qullanırğa tieş, dip däwam itä Economist. Slav telläre öçen kiril xärefläre qulay. Läkin Yewropada başqalar belän añlaşu öçen barıbır latin xäreflären qullanası bulaçaq. Bu uñaydan Bolğarlarnı zur mäşäqätlär kötä, çönki kirildan latinğa äyländürü öçen tögäl ber qağidä yuq ikän. Misal öçen Bolğarstandağı Panagüriççe qalası isemen latin xärefläre belän 7 törle yazıp bula. Yewropa xaritasına qaytu ber närsä, ä menä başqalar belän añlaşu – ikençe närsä, digän näticä yasıy, Britaniäneñ Economist jurnalı.

* * *

Quşma Ştatlarda çığa torğan New York Times gäzite comğa sanında Paqstan prezidentı Pärwäz Möşärräf açqan ber ser turında yaza. Atnakiç Amerikanıñ CBS televideniesenä birgän äñgämäsendä Möşärräf, 11 sintäber höcümnärennän soñ Paqstan Talibanğa qarşı xärbi kampaniädä xezmättäşlek itmäsä, Quşma Ştatlar aña bombalaw belän yanağanın belderde. Möşärräf süzlärençä, bu yanaw däwlät sekretare urınbasarı Richard Armitage''dan kilgän, häm Paqstannıñ küzläw citäkçesenä citkerelgän bulğan. Anıñ äytüenä qarağanda, Armitage "Bombalawğa, taş ğasırğa qaytuğa äzer bulığız" digän bulğan. Comğa könne Möşärräf Aq Yortta prezident Bush belän oçraşa.

* * *

Los Angeles Times gäzite bügenge sanında Berläşkän Millätlär Ğömüm Mäclesendä täräqqi itkän illär citäkçeläre Quşma Ştatlar isemenä äytkän tozlı-borıçlı süzlär turında yaza. Venezuela prezidentı Hugo Chavez, Quşma Ştatlarnı imperialist dip atadı. İran prezidentı Mäxmüt Äxmädinecad Amerika bar dönya belän idarä itergä teli dide. Sudan citäkçese Xäsän Äxmät Bäşir, köçle şarlatannar ilneñ mästäqillegen ayaq astına salıp taptıy, dip zarlandı. Gäzit yazunıça, öçençe dönya illäreneñ Amerikağa qarşı bolay berläşüeneñ 80nçe yıllardan birle bulğanı yuq ide.

* * *

Rusiädä çığa torğan Komsomolskaya Pravda gäzite comğa sanında "Rusiä häm Belarusnıñ patşası bulırmı?" digän mäqälä bastırğan. Rusiä-Belarus Berlegeneñ däwlät sekretare Pavel Borodin ike ildän torğan yaña däwlät tözü eşendä yaña çor başlanuın iğlan itkän. Üktäber axırı – noyäber başlarında referendum ütkärü mäsäläse xäl iteläçäk. Borodin fikerençä, tawış birü dikäberdä ütäçäk. Referendumğa yaña däwlätneñ xakimiät tözeleşe, Konstitutsiäse çığarılaçaq.

Ali Ğilmi
XS
SM
MD
LG