Ufada Başqortstan Tatar kongressı Başqarma komitetınıñ çirattağı utırışı bulıp ütte. Törle säbäplär arqasında, anda barlıq äğzalarnıñ yartısı ğına qatnaşa aldı. Kön tärtibenä berniçä mäs'älä kertelgän ide. Başqortstan Tatar kongressı wäkilläreneñ Başqortstannıñ Rus däwlätenä quşıluınıñ 450 yıllıq bäyrämenä äzerlänü eşlärendä qatnaşuı mäsäläse anda berençe bulıp kertelgän. Şulay uq Başqortstandağı urta mäktäplärdä tatar tele häm ädäbiäten uqıtu problemaları, respublikadağı kiläse xalıq sanın aluğa äzerlek mäsäläläre iñ canlı söyläşügä etärgän temalar buldı. Utırışqa Başqortstan Mädäniät ministrlıysınnan häm mäğärif ministrlıygınnan da wäkillär çaqırılğan.
Başqortstannıñ üz irege belän Rus däwlätenä quşıluı yubileyın ütkärügä respublika tatar cämäğätçelek oyışmaları elegräk tä üzeneñ tiskäre mönäsäbäten beldergän ide inde. Alar bu bäyrämne önämäwlären äytte. Şulay da äle Ufada uzğan kiñäşmädä bilgelänüençä, Başqortstan tatar cämäğätçelek oyışmaları, şul isäptän Tatar kongressı da bu çaradan çittä qalırğa tieş tügel. Millionnan artıq tatar yäşägän Başqortstanda bu bäyrämne cırlap-biep bilgelägändä, tatarlar da bäyräm bäleşennän awız itärgä xaqlı, digän fikerlär yañğıradı.
Başqortstan Tatar kongressı Başqarma komitetı äğzaları söyläşüendä iñ küp waqıt bülengän tema - respublikada tatar tele häm ädäbiäten uqıtu probalamaları buldı. Çığış yasawçılar Başqortstanda tatar mäktäpläreneñ yıldan-yıl kimi baruı, tatar teleneñ qısrıqlanuı xaqında tögäl sannarğa tayanıp söyläde.
Tatar kongressı äğzası, Başqortstan Tatar ictimaği üzäge räise Ayrat Ğiniätullin äytüençä, respublikada här millät balalarına da başqort telen uqıta başlaw ğämäle ayıruça tatar balalarına tiskäre yoğıntı yasayaçaq.
Başqortstan Tatar ictimaği üzäge räise Ayrat Ğiniätullin äytüençä, bügenge köndä Başqortstanda tatar gimnaziäläre dä öç kenä börtek. Älbättä, Mäğärif ministrlığı isäbenä qarağanda, alar 11 gä citä ikän. “Ämma alar gimnaziä taläplärenä hiç kenä dä cawap birmi. Şul uq waqıtta başqort xalqı san buyınça azraq bulsa da, başqort gimnaziäläre illedän artıp kitkän”, - di Ayrat äfände.
Başqortstan Tatar milli-mädäni moxtariäte räise urınbasarı, professor Mäcit Xucin da üz çığışında Başqortstanda tatar mäktäpläreneñ kimüenä, tatarça uqıtunıñ yıldan-yıl başqortçağa almaştırıluına sannar belän dälillär kiterde.
“Başqortstanda tatar telenä älege kimsetüle mönäsäbät saqlanıp qalsa, berniçä yıldan tatar tele mäktäplärdä bötenläy dä uqıtılmıy başlayaçaq, çönki yuğarı uqu yortlarında da xäzer tatar tele büleklärenä kilüçelär kimi, - di Mäcit äfände. - Monıñ säbäbe – älege dä bayağı tatar uqıtuçılarına ixtıäc kimü”.
Şuşı uq fikerne kiñäşmägä çaqırılğan Başqortstan däwlät pedagogiä universitetınıñ tatar tele bülege mödire Säğidulla Xafizov ta cöpläde. “Bezneñ bülekkä kerüçelär sanı yıldan-yıl kimi, bıyıl xätta konkurs ta bulmadı, - di ul. – Çönki kem inde kiläçäktä eşsez yörü öçen, bezneñ bülekkä kerep, biş yıl uquğa waqıtın sarıf itsen”.
Kiñäşmägä kilgän Mäğärif ministrlığı wäkile Flüsä Nazargulova da Başqortstan tatar cämäğätçelek oyışmalarınıñ respublika mäktäplärendä tatar tele uqıtunıñ daimi kimüenä borçıluın añlawın äytte. “Bez inde mömkin bulğança, tatar mäktäplären saqlap qalırğa tırışabız, ämma küp närsä bezdän genä dä tormıy”, - digän qaraşta ul”.
Räsmi oyışma wäkile bularaq, älbättä inde, ul tatar telen saqlap qaluğa bäyle barlıq fikerlären dä açıqtan-açıq äytep betä almıy. Şuña kürä kiñäşmädä qatnaşuçılar anıñ qayber sannarı häm dälilläre belän kileşep tä betmäde. Häm, döresen genä äytkändä, ministrlıqnıñ keçkenä wazıyfadağı ber xezmätkärenä barlıq problemalar öçen däğwa belderü dä urınsız.
Kiñäşmädä süz alğan Kongress Başqarma komitetı räise urınbasarı Ramil Binov ta üz çığışında problemanıñ tirändäräk buluına basım yasadı. Anıñ fikerençä, respublikada tatar telen saqlaw, tatar mäktäplären yaqlaw öçen iñ möhim ber mäsäläne xäl itü zarur. Ul da bulsa – Başqortstanda tatar telenä dä däwlät tele statusı birü. “Şuşı töp problema uñay xäl itelmi torıp, respublikada tatar tele betügä duçar iteläçäk. Ä ber un yıldan tatar mäktäpläre tämam yabılıp betäçäk. Alarda başqort tele uqıtılaçaq. Menä bezne nindi faciğä kötä”, - dip belderde Ramil Bignov.
Kiñäşmä azağında anda qatnaşuçılar tikşerelgän mäs'älälär buyınça qayber möräcäğätlär häm belderülär qabul itte. Başqortstan Tatar kongressı Başqarma komitetı räise itep ike yıl çaması elek professor Ruşan Gallämov saylanğannan soñ, anı respublika räsmi xakimiätläre kürmämeşkä salışa başladı. Bu xäl äle dä däwam itä. Başqarma komitet üze dä ikegä bülende. Andağı qayber äğzalar xakimiätlär belän dus yäşäw yaqlı bulsa, ikençeläre monıñ tatar xalqına ber fayda da birmäyäçägenä işarä itä. Berniçä äğza küptän inde Başqarma komitetnıñ eşennän tämam çitläşte dä. Şul uq waqıtta respublika citäkçeläre älege räis Ruşan Gallämovnı wazıyfasınnan alu öçen, tizdän Tatar kongressınıñ qorıltayın ütkärergä cıyına ikän digän xäbärlär dä tarala başladı.
Fänis Fätxi, Ufa
