Yewropa Berlegendä Rusiägä qarata berdäm säyäsät moñarçı da yuq ide. Soñğı waqıtta, Rusiä belän Gruziä arasındağı kierenkelek, jurnalist Anna Politkovskayanıñ üterelüe büleneşlärne tağı da köçäytte. Putinnıñ Finlandiä mäclesenä çaqırıluı uñayınnan Yewropa matbuğatı bu atnada bik küp tänqidi yazmalar bastırdı.
Yewropanıñ qayber illäre, berençe çiratta Germaniä, Mäskäw belän eş itkändä, üz mänfäğätlären alğa sörä, bigräk tä energetika ölkäsendä.
Başqa illär, misal öçen Polşa, Berlinnı Yewropanıñ başqa illären häm dä Rusiädäge wazğiätne iskä almawda ğäyepli. Warshawdağı Xalıqara mönäsäbätlär institutı citäkçese Eugeniuş Smolar süzlärençä, Mäskäw bu büleneşlärne osta faydalana, Yewropa Berlegenä qarata küpmeder däräcädä "bülgälä dä xakimlek it" digän säyäsät qullana:
"Keşe xoquqları, azçılıqlar, Çeçnä mäsäläse, Gruziä – bolar barısı da Yewropanıñ Kürşelek Säyäsätenä kerä. Xäzer Germaniä moña üzeneñ qaraşınn äzerli. Ägär ul başqa illärneñ rizalığın kötmiçä, Rusiä säyäsäteneñ qayber öleşlären xäl itep quysa, bu bik naçar bulaçaq" di Polşa belgeçe.
Comğa könne Finlandiäneñ Lahti qalasında Yewropa Berlege cıyını. Kiläse ayda Yewropa Berlege-Rusiä sammitı. Yıl başınnan Berlektä Germaniä räislek itä başlıy.
Şuşı çaralar aldınnan Berlek räsmiläre Rusiägä qarata urtaq qaraş buldırırğa tırışa. Sişämbe Luxemburgta ütkän oçraşuda Tışqı eşlär ministrları Kremlneñ Gruziägä kertkän çaralarına tänqit belderde. Mäskäw-Tiflis bäxäsenä moñarçı bitaraf qarap torğan Yewropa Berlege öçen yaña adım. Ämmä ministrlar şunduq, bez Rusiä belän mönäsäbätlärgä zıyan kiterergä telämibez dip aqlanırğa aşıqtı.
Şulay da, Yewropa Berlegendä Rusiägä qarata soñğı tänqit Brusselneñ Mäskäwgä qaraşın üzgärtä alamı?
Äytik, Politkovskaya üterelgännän soñ, uzğan atna säfär belän Germaniägä kilgän Putinğa qarşı protest çaraları şaqtıy köçle buldı, di Marshall Fondınıñ Berlin bülege belgeçe Joerg Himmelreich:
"Rusiä prezidentı Germaniägä kilü belän anı üterüçe dip ğäyeplägän demonstratsiälär ütte. Bu säyäsätne üzgärtä alırmı, äytüe qıyın, läkin xalıqnıñ, härxäldä alman xalqınıñ Rusiägä qarata, Rusiä-Germaniä mönäsäbätlärenä qarata fikere şaqtıy üzgärde" di Marshall Waqıfı belgeçe.
Germaniäneñ elekke kanslerı Gerhard Şröder Putinnı "çın demokrat" dip atağan ide. Xäzer ul Rusiä belän Germaniäneñ urtaq energetika konsortsiumı başlığı.
Himmelreich süzlärençä, xäzerge kansler Angela Merkel Şröder säyäsäten qabatlamasqa tırışa, Mäskäwgä tänqitçänräk qarıy. Germaniä säfäre waqıtında Putin Merkelgä bik tä mawıqtırğıç täqdim yasadı, Ştokman yatmasındağı gaznı Germaniägä quırğa täqdim itte. Täqdimne qabul itü urınınan Merkel Fransiä belän urtaq kileşü imzaladı.
Himmelreich fikerençä bu adım Merkelneñ Rusiä säyäsätendä yaña işarä bulıp tora, kiläse yıl başınnan Germaniä Berlektä räislek itä başlağaç, bu Berlekneñ säyäsätenä dä yoğıntı yasıy ala.
Bu yaña qaraşlar comğa könne Lahti cıyınında çağılış tabırmı, älegä äytüe qyını. İxtimal, Putin, min bu östäl artında bik küp törle fikerlär işettem dip, aqıllı ğına yılmayıp quyar. Yewropanıñ qayber diplomatları menä şunnan qurqa.
Ali Ğilmi
Yewropanıñ qayber illäre, berençe çiratta Germaniä, Mäskäw belän eş itkändä, üz mänfäğätlären alğa sörä, bigräk tä energetika ölkäsendä.
Başqa illär, misal öçen Polşa, Berlinnı Yewropanıñ başqa illären häm dä Rusiädäge wazğiätne iskä almawda ğäyepli. Warshawdağı Xalıqara mönäsäbätlär institutı citäkçese Eugeniuş Smolar süzlärençä, Mäskäw bu büleneşlärne osta faydalana, Yewropa Berlegenä qarata küpmeder däräcädä "bülgälä dä xakimlek it" digän säyäsät qullana:
"Keşe xoquqları, azçılıqlar, Çeçnä mäsäläse, Gruziä – bolar barısı da Yewropanıñ Kürşelek Säyäsätenä kerä. Xäzer Germaniä moña üzeneñ qaraşınn äzerli. Ägär ul başqa illärneñ rizalığın kötmiçä, Rusiä säyäsäteneñ qayber öleşlären xäl itep quysa, bu bik naçar bulaçaq" di Polşa belgeçe.
Comğa könne Finlandiäneñ Lahti qalasında Yewropa Berlege cıyını. Kiläse ayda Yewropa Berlege-Rusiä sammitı. Yıl başınnan Berlektä Germaniä räislek itä başlıy.
Şuşı çaralar aldınnan Berlek räsmiläre Rusiägä qarata urtaq qaraş buldırırğa tırışa. Sişämbe Luxemburgta ütkän oçraşuda Tışqı eşlär ministrları Kremlneñ Gruziägä kertkän çaralarına tänqit belderde. Mäskäw-Tiflis bäxäsenä moñarçı bitaraf qarap torğan Yewropa Berlege öçen yaña adım. Ämmä ministrlar şunduq, bez Rusiä belän mönäsäbätlärgä zıyan kiterergä telämibez dip aqlanırğa aşıqtı.
Şulay da, Yewropa Berlegendä Rusiägä qarata soñğı tänqit Brusselneñ Mäskäwgä qaraşın üzgärtä alamı?
Äytik, Politkovskaya üterelgännän soñ, uzğan atna säfär belän Germaniägä kilgän Putinğa qarşı protest çaraları şaqtıy köçle buldı, di Marshall Fondınıñ Berlin bülege belgeçe Joerg Himmelreich:
"Rusiä prezidentı Germaniägä kilü belän anı üterüçe dip ğäyeplägän demonstratsiälär ütte. Bu säyäsätne üzgärtä alırmı, äytüe qıyın, läkin xalıqnıñ, härxäldä alman xalqınıñ Rusiägä qarata, Rusiä-Germaniä mönäsäbätlärenä qarata fikere şaqtıy üzgärde" di Marshall Waqıfı belgeçe.
Germaniäneñ elekke kanslerı Gerhard Şröder Putinnı "çın demokrat" dip atağan ide. Xäzer ul Rusiä belän Germaniäneñ urtaq energetika konsortsiumı başlığı.
Himmelreich süzlärençä, xäzerge kansler Angela Merkel Şröder säyäsäten qabatlamasqa tırışa, Mäskäwgä tänqitçänräk qarıy. Germaniä säfäre waqıtında Putin Merkelgä bik tä mawıqtırğıç täqdim yasadı, Ştokman yatmasındağı gaznı Germaniägä quırğa täqdim itte. Täqdimne qabul itü urınınan Merkel Fransiä belän urtaq kileşü imzaladı.
Himmelreich fikerençä bu adım Merkelneñ Rusiä säyäsätendä yaña işarä bulıp tora, kiläse yıl başınnan Germaniä Berlektä räislek itä başlağaç, bu Berlekneñ säyäsätenä dä yoğıntı yasıy ala.
Bu yaña qaraşlar comğa könne Lahti cıyınında çağılış tabırmı, älegä äytüe qyını. İxtimal, Putin, min bu östäl artında bik küp törle fikerlär işettem dip, aqıllı ğına yılmayıp quyar. Yewropanıñ qayber diplomatları menä şunnan qurqa.
Ali Ğilmi