Cıyılğan xalıqnı säxnädä Ğalimcan ağanıñ zur suräte häm “Ölkän ostazıbız bulıp Sez yäşisez küñel törendä” digän süzlär qarşılıy. Kem soñ ul – ölkän ostazıbız?
Qısqaça mäğlümat birep ütik. “Çayan” jurnalın qabat torğızuçılarnıñ berse. Östäl tartmasında “kiräkmägän” käğäzlär tabıluı arqasında, tuğan awılı Käşägä qaytıp, pensiägä çıqqançı ekonomist bulıp eşli. Näq anıñ tirän beleme, oyıştıru säläte, tormış täcribäse “Volğa” isemle kolxoznı böten SSSR külämendä danlıqlı itep tanıta. Awılnıñ canı – namusı bulıp sanala. Muzey oyıştıra, awılınıñ tarixın yaza, atna sayın çığuçı radiojurnal oyıştıra. Anıñ oçlı küze, ziräk aqılı, ütken süze awıl xalqınıñ äxlaqi yuğarılığın tä''min itä. Bu turıda kooperativnıñ bügenge räise Nail Gayniev ayıruça täfsilläp söyläde. “Çayan” häm “Qazan utları” jurnallarında anıñ kön qadağına suğıp yazılğan äsärläre kürengäli. Pensiägä çıqqaç, ölkä üzägendä yäşi. Biredä dä, invalid buluına qaramastan, tormış qazanında qaynıy. “Ömet” gäziteneñ täpiläp kitüendä xälitkeç rol'' uynadı: redaktor yuqlıqtan gäzitneñ açılmawı da ixtimal ide – 2 ayğa ğına bulsa da, milli xäräkät ähelläreneñ ğözere buyınça, bu wazifanı üz östenä aldı. Tağın ber ğibrätle küreneş: “Tuğan tel” idäräsendä maxsus oyıştırılğan ızğışlarğa da çik quyuda anıñ abruyı xälitkeç rol'' uynadı. Üze idärä äğzası bulmasa da. Çönki ul, “bolay it, tegeläy it” dimiçä genä, teläsä kemne üzençä eşlätü sälätenä iä ide.
Kiçägä qaytsaq, ul Ğalimcan ağanıñ “Onıtılmas mizgellär” digän kitabı belän xalıqnı tanıştıruğa bağışlanğan bulsa da, süz, nigezdä, anıñ üze häm eşçänlege turında bardı. Döres, xatirälär anıñ äsärläre häm cırlar belän çiratlaşıp bardılar. Şiğerlären isä avtornıñ qiblasın kürsätü maqsatınnan saylağannar kebek. Menä “Tatarmı sin?” digän şiğerennän özek.
Tatarmı sin? Ägär tatar bulsañ, ışanıçlı, dimäk, imanlı
Xezmät belän, fidaqärlek belän bizi ala torğan cihannı.
Tatarmı sin? Ägär tatar bulsañ, xaq sıyfatıñ sineñ – Ğädellek.
Keşelärgä izge ölge birep, qissa yazıp dastan äyterlek.
Ğalimcan ağanıñ ulı Robert uqığan şiğer çın-çınlap märxümneñ yäşäw räweşen barçabızğa da añlatırlıq yañğıradı:
Äy bu dönya qızıq qına, şiğer yazdım qızıp qına.
Fikerlärgä kiñ bulsın dip, süzläremne qısıp qına.
Bastırmaqçı bulıp yörim, qurqıp qına, posıp qına.
Batmıy, dide möxärrire, käyefemne bozıp qına.
Özelmägän ömet belän yıllar-aylar uzıp tora,
Keşe danğa moxtacmıni? Canğa cılı ışıq qına,
Äy bu dönya qızıq qına!
Robert äytüençä, märxümneñ danğa omtılışı şulay ğına bulsa da, üz fikerlären xalıqqa citkerü xıyalı bulğan anda. Häm bu wazifanı balaları üz öslärenä alğannar.
Kitapnıñ üze turında da berqädär mäğlümät kiräkter. Anıñ baytaq öleşen qısqa, ämma tirän eçtälekle şiğri yullar bili. Menä tulı ber şiğer:
Här keşeneñ üz yağı bar, üz tuzanı, üz hawası.
Rossiä dip qıçqırğanda, “Zöya” diär qaytawazı.
Kitapta 200 çaması ayırım täqbirlärgä dä urın birelgän. Menä berniçäse.
Tatlı qararlar belän zatlı telebezneñ başın aşadılar.
“Bu malay tatarça söyli” dip tatar uquçısı tatar uqıtuçısına äläkli.
Keşeneñ canı keçeräygän sayın, danğa däğwası zuraya bara.
Keşe satıp ğömer kiçerüçeneñ yöze aq, canı - qara.
Demokratiä şaşınsa, büokratiädän dä yaman.
Kitapta şulay uq berniçä cömlädän torğan xikäyäçeklär tuplanması “Çıpçıq borını qädärle”lär iseme astında birelgännär. Qısqası, az süz – tirän mäğnä anıñ här yazmasında.
4 säğät barğan kiçädä möhim qararlar da qabul itelde. Käşä awılınıñ Sovetskaya uramına Ğalimcan Nasıyrov isemen birü, ul yäşägän yortqa Xäter taqtası quyu, yıl sayın may ayında “Nasıyrov uquları” oyıştıru... Ä bıyıl şuşı uq kitap belän tanıştıru çarasın ölkä üzägendä dä uzdıru turında qara qılındı.
Ayrat İbrahim, Käşä-Sember
