“Rusiädä 2 bäla bar – axmaqlar häm yullar”, digän äytem, näq Bol'şereç'ye rayonınıñ Yılanlı awılına qarata äytelgän diärseñ. Ämma biredä “Axmaqlar” süze urınına tağın ber märtäbä “Yullar” dip äytäse kilä. Çönki bu yaqtağı yullarnıñ naçarlığın süz belän genä añlatu mömkin tügelder. Bıyıl ozaqqa suzılğan közge yañğırlar Yılanlı awılına iltä torğan yullarnı maşinalar ğına tügel, cäyäwlelär dä ütä almaslıq batqaqqa äyländerde. Yul säbäbeder bälki, uzğan şimbä könne ütkän awıl mäktäbeneñ yubiley kiçäsenä yıraqtan kilüçelär bulmadı diärlek.
Yılanlı xalqı bu könne mäktäpneñ yaña binağa küçep, eşli başlawınıñ 30 yıllığın bilgeläde. Bu urında qısqaça ğına mäktäp tarixın iskä töşerep kitü dä urınlı bulır. Arxiv materialları buyınça Yılanlı awılında berençe mäktäp 1922 yılnı açılğan. Ul ike bülmäle ğadi awıl öyendä urnaşqan bulğan, anda berençe sıynıftan dürtençegä qädär 30-lap bala uqığan. Döres, bu mäktäpkä qädär dä balalar bötenläy nadan bulmağannar, mullağa yörep, uqırğa-yazarğa öyrängännär, xälleräk keşelär öylärenä mögällimnär çaqırıp, balalarına töpleräk belem birgännär.
Mäktäp tarixın däwam itkändä, bina keçkenä bulu säbäple, 1934-nçı yılnı awılda yaña mäktäp tözü eşenä kereşkännär. Ağaçnı 150 çaqrım yıraqlıqtağı Tara rayonınnan kiterergä turı kilgän. Ul waqıtta awılda yäşägän här ğailä Taradan ber büränä bulsa da alıp qaytırğa tieş bulğan. Şulay, kümäk köç belän 1935 yılda irken ağaç bina salınıp betkän. Bu mäktäptä balalar inde 7-nçe sıynıfqa qädär uqığannar. Ämma yıllar uzğan, awılda balalar sanı arta barğan, ağaç bina da şaqtıy tuzğan, qabat yaña mäktäp tözü mäsäläse alğa kilep basqan. Xökümät yärdäme, awıl xalqı, uqıtuçılar häm uquçılar köçe belän 1976-nçe yılnı kirpeçtän 2 qatlı yaña bina tözelep betkän, noyäber ayında mäktäptä uqular başlanğan.
Kiçä barışında mäktäp direktorı Räwf Zäynetdinov, uqıtuçılar, ul yıllarda mäktäptä uqığan keşelär üzläreneñ tözeleş eşenä kertkän öleşlären dä iskä töşerep üttelär. Alar mäktäpneñ bügenge problemalarına da tuqtadılar. Problemalarnıñ iñ qatlawlısı - eş bulmaw säbäple yäşlärneñ awıldan kitüläre, näticädä mäktäp yäşendäge balalar sanı kimü häm mäktäp aldına yabılu qurqınıçı kilep basuı, – didelär çığış yasawçılar. Çığış yasawçılar süzençä, bügenge köndä Yılanlı mäktäbeneñ kiläçäge bilgesez. “Balalar sanı kimesä, mäktäpneñ başlanğıçqa äylänüe, yäki bötenläy yabıluı da ixtimal, - dide mäktäp direktorı Räwf Zäynetdinov. Mäktäp yabılğan oçraqta, awılnıñ tarqaluı da ixtimal”, - dile ul borçılıp.
Yullar probleması awılda şäfqät tutaşı bulıp eşläwçe Fäniä İbragimovanı da borçıy. “90 çaqrım yıraqlıqta bulğan rayon üzägenä yış barırğa turı kilä. Kürşe Çebaqlı awılına qadär bulğan 18 çaqrım aranı küp oçraqta cäyäw ütäm. Awırunı rayonğa alıp baru problemasın xäl itü dä minem östä. Aşığıç yärdäm maşinası bik tuzğan, pıçraq yullarda yöri alırlıq maşinanı awıru belän bergä ezlibez. Benzin aqçasın da üzebez tülibez. Eşlägän aqçabız yul çığımnarına kitep bara. Yul mäsäläsen rayon citäkçelege aldında da quyğanım bar, ämma ul haman da xäl itelmi”, - di Fäniä xanım.
Menä şulay, küp törle problemalar belän, ömetsez diärlek yäşilär bügenge köndä Yılanlı awılında. Qayçandır 800-dän artıq xalqı bulğan bu awılda, xäzer 200-gä yaqın ğına keşe yäşi. Alarnıñ da küpçelege pensiä yäşendägelär. Kiläçäktä awıl saqlanıp qalırmı, ällä soñğı yıllarda yuqqa çıqqan küp kenä tatar awılları kebek, tarqalıp-yuğalırmı? Bu sorawğa älegä cawap birü qıyın. Härxäldä, tağın ber tatar awılı yazmışınıñ bilgesezlege borçılu tudırmıy qalmıy.
Saniä Mirxaleewa,Omski
