Accessibility links

Кайнар хәбәр

İran turında yaña qarar ölgesen AQŞ xuplıy, Rusiäneñ qayber sorawları bar


Uzğan atnada Yewropa illäre İran turında yaña qarar ölgesen täqdim itte. Bu dokumentta, Tähran uran bayıtuın tuqtatmasa, aña ayırım çikläwlär kertü qaralğan. Washington yaña ölgene xuplap çıqtı. Rusiä saqlıq belän xuplasa da, qayber borçular buluın äytte.

Düşämbedä Frans Press agentlığına birgän äñgämäsendä Quşma Ştatlar däwlät sekretare Codoleezza Rice, yaña qarar ölgese BMOnıñ İminlek Şurasında yaqın arada qabul iteler digän ömet belderde.

Bu ömetneñ säbäbe şunda – Rusiä yaña dokumentqa, elekkeläre belän çağıştırğanda, azraq qarşılıq kürsätte.

Britaniä, Fransiä häm Germaniä tarafınnan äzerlängän yaña ölge İrannı uran bayıtudan waz kiçterüne maqsat itep quya. Dokumentqa kürä, barlıq illär uran bayıtuda qullanıla alırday matdälärne İranğa cibärüne tıyarğa tieş bulaçaq. Anda şulay uq, İrannıñ atom yä raketa programı belän bäyle keşelärneñ säfär mömkinlegen çikläw, xisapların tuñdıru qaralğan.

Rusiä häm Qıtaynıñ xuplawın qazanu öçen, İran krizisı fäqät diplomatik yullar belän çişelergä tieş digän süzlär kertelgän. Qarar BMO xartiäseneñ 7nçe bülek, 41nçe matdasenä tayana, yağni basım yasaw qaralğan, xärbi köç qullanu – yuq.

Rusiä tışqı eşlär ministrı Sergei Lavrov düşämbe jurnalistlar belän oçraşuda yaña ölge belän qänäğät buluın äytte. "Ölgedä kiñ külämle çikläwlär tügel, ä ayırım çaralar isemlege qaralğan. Bu näq Xalıqara atom idaräsen borçığan äyberlär" di Rusiä tışqı eşlär ministrı.

Ber ük waqıtta Lavrov säfär mömkinlegen çikläw, xisap tuñdıru kebek qayber çaralarnı soraw astına quydı. Anıñ fikerençä, bu çikläwlär İrannıñ tınıç atom programın üsterüdä kirtä tudıra ala.

Moñarçı Mäskäw elekke qarar ölgeläre İrannıñ kommersiä energetika programına kirtä quya dip kilä ide. Bu kommersiä programı üzägendä Rusiä yärdäme belän tözelgän 800 million dollarlıq Büşär reaktorı tora. Yaña ölgedä Büşär telgä alınmağan.

Uzğan atna İran prezidentı Mäxmüt Äxmädinecad yaña ölge avtorlarına möräcäğät itep, çikläwlär artınnan qumasqa çaqırğan ide. "Ägär sez İrannıñ atom programın tuqtatu tırışlığın däwam itsägez, İrannıñ xoquqlarına qarşı adım yasasağız, İran xalqı monı doşmanlıq ğämäle dip qabul itäçäk" dide İran prezidentı.

Yaña ölgedä, ägär Atom idaräse Tähran uran bayıtuın tuqtatqan dip tapsa, çikläwlärne alu qaralğan. Qarar qabul itelep 60 kön ütkäç, idarä başlığı xisap birergä tieş bulaçaq.

Condoleeza Rice "yaqın arada" disä dä, tawış birü waqıtın tögäl äytmäde. Küp närsä xäzer Rusiä belän Qıtayğa bäyle. Alar ölgene xuplarmı, qayber çikläwlärne alırğa sorarmı, ällä veto salırmı. Pekin yä Mäskäw qarşı çıqsa, qarar İminlek Şurasında qabul itelmiäçäk.

Ali Ğilmi
XS
SM
MD
LG