Başqortostanda ir–egettärźeñ sälämätlege demoğraftarźa źur borsolou uyata. Bıl xaqta Rosbalt mäğlümät ağentlığı belderä. Respublikalağı statistika bülegenän xäbär iteüźärensä, huñğı yılda ğına ir–egettärźeñ ülem osrağı 2 tapqırğa artqan. Höźömtälä xäźer Başqortostanda köslö zat qatın qıźğa qarağanda 4 tapqırğa küberäk häläk bula.
Respublikala irźär suitsidqa la yış bara. üź–üźenä qul halıusılar qatın–qıźźarźan 8 tapqırğa küberäk. Şul uq waqıtta Başqortostanda köslö zattıñ eş xaqı 1,6 tapqırğa yuğarı. Bınan tış, hıuğa batıp ülgän ir–egettär hanı qatın–qıźźarğa qarağanda 5 tapqırğa, yanğındarźa häläk bulğandar 2 tapqırğa artıq. Spirtlı esemlektär menän ağıulanıp ülgän irźär qatın–qıźğa qarağanda 4 tapqırğa küberäk. Öśtäüenä Başqortostanda köslö zattıñ ğümer oźonloğo 60 yıl ğına. Statistiqa kürhätkestäre buyınsa, qatın–qıźźar ularğa qarağanda 13 yılğa oźağıraq yäşäy. Şunıhı la iğtibarğa layıq, Başqortostanda yuğarı belemle ir–attar źa küp tügel. Ularźıñ 36 protsentı ğına vuz diplomına eyä. Ä güzäl zattarźıñ yartıhınan kübehe yuğarı beleme menän maqtana ala. Ämmä qıuanıslı üźgäreştär źä bar. Respubliqala malayźar küberäk tıua. 16 yäşkä tiklemge osorźa meñ üśmergä 962 qıź tura kilä. Ämmä bıl kürhätkes eşkä yaraqlı waqıtta güzäl zat fayźahına arta. Ä pensiya yäşendä qatın qıźar hanı köslö zattan ike tapqırğa tiklem kübäyä. Statistiqa tikşereneüźärenän küreneüensä, äle Başqortostan xalqınıñ 53 protsentı güzäl zat, bıl respubliqalağı 4 million keşeneñ 2,2 millionı tigän hüź. 1 meñ ir–atqa 1140 qatın–qıź tura kilä. Ä döyöm xalıq sälämätlegenä küź halğanda, demoğraftar Başqortostanda ülem osrağınıñ 1,6 tapqırğa artıuın küźätä. Keşe hanı kämeüźeñ töp säbäptäre – yöräk–qan sistemahı sirźäre, ağıulanıu, yaman şeş häm başqa bälä–qaza. Respubliqa keşeläreneñ urtasa ğümer oźonloğo 66 yıl samahı. ‡lem osrağı tıuımdan 25,5 protsentqa yuğarı. Başqortostan sotsioloğtarınıñ häm tikşereüźären iśäpkä alıp Respubliqa yämäğätselege atayźar mäsälähen kütärep sıqtı. Baymaqta ütkän höyläşeüźä atayźar qoro oyoştororğa qarar itelde. Bıl qorźo oyoştorou täqdime qatın–qıźźarźan, döröśöräge Başqortostan qatın–qıźźar berlegenän sıqtı.
Räşiźä Soltanowa fekerensä, bınday qorźar motlaq käräk. Sönki huñğı arala yämğiät üźe ük irźärźe sitlätä başlağan.
Başqortostan qatın–qıźźarı berlege räyese tiźźän respubliqanıñ başqa rayon häm qalalarında la irźär qorźarı barlıqqa kilep häm bıl qorźar qatın–qıźźar oyoşmaları menän tığıź bäyläneştä eşlär tip ışana.
Rämzit Äbüläev
