Tatarstanda kiläse yılğa gazeta-jurnallarğa yazılu tämamlandı diärgä bula. Ämma poçta xezmätkärläre telägän keşene 29 dekabergä qädär basmalarğa yazdırıp, kiläse yılda äbünäçe itärgä mömkinlek bar. Här yılda milli basmalarğa yazıluçılar sanı kimi bara. Ämma barıber milli basmalar matbuğat çaralarınıñ zur ber öleşen täşkil itä. Bıyılğı gazeta-jurnalarğa yazılu näticäläre niçek bulır?
Sigez sıyır asrağançı simez sıyır asra di tatar mäqäle. Elekke zamanda ike öç basma – Partiä häm Komsomol gäcitläre bulsa, xäzer alar küp. Bügen Tatarstanda barlığı 643 basma matbuğat çığarıla. Alarnıñ 102се tatar telendäge gäcit jurnallar. Ber qarağanda äybät, ikençe yaqtan naçar. Gäcit sanı arttı dip tatarlar artmıy bit. Dimäk basmalarğa teliseñme telämiseñme başqalar belän üz uquçısın büleşergä kiräk. Tatar basma matbuğatı arasında iñ abruylılardan sanalğan “Tatarstan yäşläre” gäcite baş möxärrire İsmägıyl' Şäräfiev bu mäsälgä üz fikeren belderde:
“Ägär çığaralar ikän çığarsınnar, matbuğat irekle bulırğa tieş.Bez üpkäläp utıra almıybız, bez yaxşıraq gäcit çığarırğa tieş, şul ğına maqsat. Ä ixtiac bulmıy ikän gäcitkä, urtaq tüşäk bulsa da ayırım tüşäk bulsa da, yazılmıylar ikän ul barıber betäçäk älege gäcit.Bez elek kibettä kefir ala idek, söt ala idek, ä xäzer kibetkä kersäñ anda yegerme törlese bar. Şul räweşle gazetalar da kübäyde bezneñ xäzer, saylaw mömkinlege dä bar häm monda inde teliseñme telämiseñme büleşergä kiräk başqalar belän.” Bügen xalıqnı gazeta uqudan çikläwçe çaralar citärlek. Ägär televizorında 30 kanal, qul astında internet bar ikän, niçek gazeta uqu turında süz bara alsın. Şulay da basma matbuğat çaraları bügen tırışa – tırmaşa, yaña formalar uylap çığara, üz auditoriäsen yuğaltırğa telämi. Berniçä könnän 2007 yulnıñ berençe yartısına gazeta jurnallarğa yazılu eşläre tögällänäçäk. “Tatarstan poçtası” xezmätkäre inde bügen bu ölkädä qayber näticälär yasarğa äzer:
“Tatarstan poçta”sı xezmätkäre Bügengese köndä gäcit häm jurnallarğa yazıluçılarnıñ sanı 1млн 663 meñ täşkil itte. 29 dekaberenä qadär yazılu waqıtı däwam itä, soñğı noqta tügel, bezneñ uylawıbızça artu bulır. “Tatarstan yäşläre”, “Yuldaş”, “İrek mäydanı”, “Aqçarlaq”, “Watanım Tatarstan”, “İdel”, “Salawat küpere”, “Söyembikä”, “Qazan Utları” bügengese köndä iñ populyar gazeta jurnallar bulıp qalalar. ” Awıl cirendä mäğlümat citep betmägängä kürä mikän, kübräk uqilar. Läkin anda da xällär yaxşılardan tügel. Qayber awıl mäktäplärendä yılğa ber bala uqırğa kerä, ä un yıldan närsä bula. Yänä uquçınıñ sanı kimi digän süs. Östäwenä awıl problemaları monıñ belän genä çiklänmi.
“Awılda bulırğa mömkin eçkeçelek, bulırğa mömkin xalıq sanı kimü, bulırğa mömkin başqa mäşäqätlär. Şul uq awıl keşeseneñ böten probleması balasın uqırğa kertü, anıñ öçen ike ügez üsterergä kiräk, şulay uq aqça mäsäläsenä bäylängän, şuña kürä säbäplär bik küp.”
Döres härkemneñ üz problemaları balañnı uqırğa kertäseñme, tämle aşıysıñmı, matur kienäseñme? Barısına da aqça kiräk. Gäcit qayğısı yuq. Äle östäwenä bäyälär härwaqıt kütärelep tora. Monıñ säbäpläre küp. Şularnıñ bersen “Watanım Tatarstan” gäcite baş möxärrire Minnazıym Säfärov menä nidä kürä.
“Gazetanıñ bäyäse ike bäyädän tora: berse redaksiä bäyäse ikençese poçta bäyäse dip yörtäbez bez. Elek-elektän anıñ şundıy büleneşe bar ide, illedän ille dip. Läkin waqıt ütü belän ul altmışqa qırıq, redaksiäneñ äzäyä baru nisbäte inde monda. Min üzebezneñ gazetabız turında äytä alam, bezneñ gazetanıñ tuqsan protsentı, kübräk bulmasa poçtağa kitä. Dimäk däwlät ber kesäsennän alıp ikençe kesäsenä sala bulıp çığa tügelme soñ inde. Poçtanıñ awır xäle bar ikän, min, mäsälän anıñ xälen awır dip uylamıym, şäxsän, alarnıñ ofislarına barıp qaytqannan soñ başqa andıy fiker kilmi .läkin andıy bulğan oçraqta da xätta ki, däwlät aña maxsus bulışırğa tieşter dip uylıym min.”Bügen matbuğatqa sallı qaraş betep bara. Estradada bulır bulmas cırçılar sımaq, matbuğat ölkäsendä dä yomşaq jurnalistlar kübäyde. Kem irenmi şul gäcit çığara. Ä bit bu tağın ber zur problema – kadrlar mäsläsenä kiterep çığara. “Tatarstan yäşläre” gäcite baş möxärrire İsmägıyl' Şäräfiev şul xaqta.
“Kadrlar bezneñ tarala. Äytik menä 300 gazetada berär jurnalist qına ıçqınsa da, dimäk jurnalistika sayığa digän süz. Anda bit şulay uq eşlärgä kemder kiräk. Gazetalar kübäyä, jurnalistlar az, bigräk tä talantlıları.” Tağın 4 könnän matbuğatqa yazılu tämamlana. Tatar xalqınıñ milli tormışına tä'sir itä torğan bu äbünäçelek mizgelläreneñ iñ soñğı yomğaqları yaña yılnıñ berençe ayında bilgele bulaçaq.
Ğadel Galämetdinov
