Accessibility links

Кайнар хәбәр

Aqmulla - törki xalqınıñ mäşhür şağire


Şuşı könnärdä Gabdulla Tuqay muzeenda mäğrifätçe şağir Miftaxetdin Aqmullanıñ tuuına 175 yıl tulu uñayınnan ädäbi-muzıykal' kiçä uzdı. Oçraşuda ğalimnär Mirfatıx Zäkiev, Mirqasıym Gosmanov, Tatarstannıñ Yazuçılar berlege räise urınbasarı Älfät Zakircanov, tarixçı Cäwdät Miñnullin häm başqalar qatnaştı. Tamaşaçılar aldında Tatarstannıñ xalıq artistı İskändär Biktahirov, fol'klorçı Gennadi Makarov ta çığış yasadı.

Miftaxetdin Aqmulla tatar, başqort, qazaq häm qırğız xalıqlarınıñ tanılğan şağire. Ämma başqortlar Aqmullanı “üz şağirebez” dip äytälär, qazaq xalqı anıñ turında “qazaq şağire” dip maqtana. Tatarlar da Aqmullanı başqa xalıqlar mädäniäte belän büleşergä cıyınmıy. Aqmulla - Tatar şağire, di. Çınnan da, kem soñ ul Aqmulla?

Miftaxetdin Aqmulla elekke Orenburg gubernası xäzer Başqortstannıñ Düsän digän tatar awılında tua. Keçkenä waqıtta anıñ ätise Möxämmäd'yar wafat bula. Tol qalğan yäş ana başqort keşesenä kiäwgä çığa. Şul säbäple, Aqmulla tatar-başqort arasında üsä. Ä inde Aqmullanıñ qazaq ädäbiätına nindi qağılışı bar soñ, disäk, Aqmulla üzeneñ küp waqıtın häm eşçänlegen qazaq balalarına belem birügä bağışlıy. Ğalimnär anıñ qayber äsärlärendä qazaq şiğriäteneñ elementları da bar di. Aqmulla qaysı xalıq şağire soñ digän sorawğa ğalimnärneñ üz fikerläre bar.

Mäsälän, Aqmullanıñ icatın öyränüçe ğalimnärneñ berse Mirqasıym Gosmanov bolay di bu xaqta.

Miftaxetdin Aqmulla öç xalıqnıñ da urtaq şağire häm bu tabiği şartlarda barlıqqa kilgän ğäcäyep ber küreneş. Anıñ ğömeren şaqtıy öleşe tatarlar, başqortlar, qazaqlar aralaşıp yäşägän dairädä uza. Bu sıyfat anıñ icatında da çağılış taba. Berençedän, şiğerläre klassik tatar telendä yazılğan. Monda bernindi şik, bernindi ikelänü yuq. Şul uq waqıtta anıñ Ural artında yazılğan qayber şiğerlärendä qazaq elementları da bar. Ä inde başqort telenä kersäk, ul üzenä kürä ber tatar häm qazaq tele arasında torğanraq kebek, bügenge kön başqortları da Aqmullanıñ icatında qayber başqort elementları tabıp, anı başqortça yazğan dip äytälär. Ä çınlıqta inde, kübegez belgänçä, başqort ädäbi tele yegermençe ğasırnıñ yegermençe yıllarında ğına formalaşqan.

Aqmullanı tatar şağire dip sanawçılar Mirqasıy Gosmanov qına tügel. Anıñ icatın öyränüçe ğalim, akademik Mirfatıyx Zäkiev ta şundıy fikerdä.

Aqmulla tatar ädäbi telendä yazğan, Tatar ädäbi telendä yazğaç, anı tatar dip kenä äytep bula.

Şuña da qaramastan, ädäbi kiçä axırında ğalimnär Aqmulla barlıq törki xalqınıñ böyek, mäşhür şağire digän urtaq ber fikergä kilde.

Güzäl Zıyätdinova

XS
SM
MD
LG