2006 yılda Udmurtiäneñ keşe xoquqların yaqlaw buyınça wäqälätle wäkilenä möräcäğät itüçelär sanı 40 protsentqa artqan. Üzläreneñ xoquqların yaqlap 1680 keşe üze kilgän. Alarnıñ 130дан artığı kollektiv isemennän, dip belderde matbuğat oçraşuında Udmurtiä Respublikasınıñ keşe xoquqların yaqlaw buyınça wäqälätle wäkile Mixail Kokorin.
Mixail Kokorin süzlärençä, xoquqların yaqlap, kübräk xezmät yäşendäge keşelär möräcäğät itkän. Sorawlarnıñ küpçelege toraq qanunnarına qağılğan, şulay uq xezmät kileşülärenä häm xezmät xaqı tüläw buyınça da möräcäğät itüçelärneñ sanı şaqtıy bulğan. 80—gä yaqın möräcäğät tärtip saqlaw orğannarına, şulay uq analar häm balalar xoquqların yaqlaw buyınça mäs’älälärgä qağılğan. Şuña da ağımdağı yılda bu oyışmada kübräk yätim balalarnıñ xoquqların yaqlaw buyınça küp eşlär başqarılğan. Bu xaqta Mixail Kokorin bolay dide.
Yıl sayın respublikada meñ yarım yätim bala barlıqqa kilä. Alarnıñ ata—anaları xoquqlarınnan azat itelgän, yäisä bötenläy dä yuq. Şuşındıy yätimnärneñ 49 protsentı tuğannarına urnaştırıla. Respublikadağı barlıq yätimnär yortların, maxsus mäktäplärne tikşerep çıqqannar. Kiläçäktä şuşındıy balalarnı niçek tärbiäläw buyınça xätta qurşe Perm ölkäsendä dä bulğannar. Mixail Kokorin süzlärençä, ğädäti bulğan internatnı saqlap qalu, häm şul uq waqıtta, küpçelek yätim balalarnı ğailälärdä tärbiäläwne küzdä totıp eş alıp barırğa, şulay uq ullıqqa alu kebek yullarnı da istä totarğa. 2006 yılda, qızğanıçqa qarşı, altı ğailä genä yätim balanı asrawğa alğan. Mixail Kokorin süzlärençä, Perm ölkäsendä alarnıñ sanı yözläp isäplänä. Bu mäs'älädä respublikada alğa kiteş bar, monda xoquq yaqlaw buyınça wäqälätle wäkilneñ dä öleşe bar. İñ berençe respublikada yätim balalar turında mäğlumat tuplanğan. Älegä şuşındıy balalarnıñ barlığın, alarnıñ xolıqları häm başqa kiräkle mäğlumat birä alğan oyışma yuq, dide Mixail Kokorin. Kemder ullıqqa bala alırğa teli ikän, ul üze ezläp yöri dide. Nindider basmada, yäisä mäğlumat çaralarında yätimnär turında söylämilär, ul balalarnıñ kiläçägen qayğırtasıbız kilä ikän, bez monıñ belän şöğellänergä tieş, dip basım yasadı çığışında. Bu mäs'älä turında cämgyättä uñay fiker tudıru öçen tırışırğa kiräk. Şuña da bu mäs’äläne xäl itü öçen maxsus qarar nigezendä yätim balalar buyınça informatsion—analitik bank buldırılğan. Udmurtiädä inde berniçä yıl elek qabul itelgän «Deti Udmurtii» programması nigezendä koordinatsion—metodik üzäk buldırılğan.
Asrawdağı bala tuqmı, tieşleçä kienderelgänme — älegä qädär ğailälärgä tapşırılğan balalarnı tikşerüçe bulmağan. Xäzer bolar barısında maxsus küzätü astında bulaçaq.
respublikada keşe xoquqların yaqlaw buyınça wäqälätle wäkilneñ iğtibarında bulğan ikençe zur problema SNG illärennän qaytqan keşelärneñ Rossiä watandaşlığın alu probleması. Bügen grajdanlıq xoquqın alu öçen keşelär küp törle byurokratik kirtälär ütärgä mäcbur. Qazaqstannan küçep qaytqan Tat'yana Kolesova ğailäse misalı monıñ dälile. Udmurtiägä alar 12 yıl elek küçem qaytqan, alar ikese dä Rossiädä tuıp üskännär, üze ul çığışı belän Kurgan ölkäsennän, ire Udmurtiäneñ Syumsi rayonınnan. Alar äle ütkän yılda ğına Rossiä watandaşlığına iä bulğan.
Yıllar buyına alarnıñ ğarizaları, dokumentları rayon militsiä bülegendä yatqan. Udmurtiä respublikasınıñ keşe xoquqları buyınça wäqälätle wäkilenä möräcäğät itkäç kenä bu mäs'älä xäl itelde dip belderde tat'yana Kolesova.
Xämidä Ğayfullina, «Azatlıq radiosı», Udmurtiä
