Samar ölkäseneñ tatar awıllarındağı mäktäplärdä 2006- 2007 yıllardağı uqu programması nigezendä berençe sıynıflarda tatar älifbası öyrätelmi. Bu yaman eş Rossiä Federatsiäseneñ mäğärif ministrı Andrey Fursenkonıñ 1312-nçe prikazı nigezendä başqarıla. Şul uq prikaz nigezendä, başqa sıynıflarda da tatar tele däresläre qısqartıla. Bu dokument şulqädär tatar telen mısqıl xälgä qaldıra ki, xättä tatar telen sıynıflarda uqıtu- uqıtmawnı mäktäp Sovetı da xäl itä ala.
Menä şul tel faciğasen tözätü niätennän Samar şähäre tatar milli- mädäni möxtäriäte häm “Tuğan tel” isemle Samar ölkä tatar cämğiäte yulbaşçıları Rossiä mäğärif ministrı Andrey Fursenkoğa, “Berdäm Rossiä” firqase citäkçelärenä, Samar gubernatorı Konstantin Titovqa, Samar mäğärif ministrıValeriy Put'koğa, Samar guberna Duma räise Viktor Sazonovqa, Tatarstan mäğärif ministrına, “Новая газета”ğa, Bötendönya tatar kongressına häm başqa bik küp türälärgä xat yulladılar. Xatnıñ qısqaça eçtälege:
“ Bez - tatarlar Rossiä Federatsiäsendä töp xalıqlar isemlegendä. Rusiäneñ töp qanunında Watannıñ här graоjdanı üzeneñ tuğan milli telen öyränergä xoquqlı. Läkin dä Watanıbızda ğacäyep säyerle närsälärgä tap bulasıñ. Rusiädä töp qanun - Konstitutsiäne federal' bieklektäge teläsä qaysı çinovnik üzgärtä ala. Rossiä mäğärif ministrı Andrey Fursenko üzeneñ 1312-nçe prikazı nigezendä, tatar awıllarındağı mäktäplärdä berençe sıynıfta tatar telen yaptı. Şul uñay belän Fursenko äfändegä tübändäge sorawlarnı biräsebez kilä:
Watanıbız Rusiä qarşında berençe sıynıfta uquçı tatar balalarınıñ nindi ğayıpläre bar ikän soñ?
Ni öçen rus balası Bukvar'ne berençe sıynıftan öyränä dä, tatar balası Älifbanı 2-nçe sıynıfta ğına uqıy başlıy. Tatar balası rus xäreflären berençedän ük üzläşterä dä, äni - äti - äbi süzlären ikençe klassta ğına uqıy başlıy, balanıñ tele qatıp betkäç kenä aña ä, ü, c, h, ñ xäreflären öyrätälär? Narasıy bala ğömer başında uq üz xärefläreneñ 2-nçe sortlı ikänenä töşenä.
Bügenge köndä “Berdäm Rossiä” türäläre bik yış :” Mı- rukovodyaşçaya partiä”- “Bez – däwläti partiç”,- dip täkrarlıylar. Çınnan da däwlät strukturalarındağı qaysı ğına türäne alma, alar “Berdäm Rossiä” firqasendä. Şulay bulğaç, nigä soñ Rusiä mäğärif ministrı Fursenko häm Samara ölkä mäğärif ministrı Put'kolar däwlät bieklegendä fiker yörtmilär?
Ni öçen barlıq sıynıflarda da tatar tele däreslären qısqarttılar? Şul uq 1342 prikaz nigezendä, mäktäp Sovetı tatar telen uqıtu- uqıtmaw buyınça qarar çığara ala? Ni öçen mäktäp Sovetı Konstitutsiädän östen?
Bezne ğacäpländerä häm yöräklärebezne ärnetä. Ni öçen tatar narasıyı äle tormışınıñ başında uq diskriminatsiä elementları belän oçraşa?
Bez ömetlänäbez, mäğärif çinovniklarınıñ bu xataları däwlät türäläre tarafınnan tatar faydasına tözäteler dip.”
Şul xat uñayınnan min milli cämğıätneñ ideologı Azat Nadirovqa möräcäğät ittem:
Azat äfände, bügen tatar telenä barlıq yaqtan da basım bara. Bu basımnı tuqtatır öçen nindi köçlärgä tayanırğa?
Berençedän, barlıq Räsäy töbäklärendä dä milli xäräkät wäkilläre bu problemanı tikşerergä tieşlär häm Bötendönya tatar kongressınıñ Başqarma komitetına bu mäğlumatnı cibärergä tieşlär. Täkdm itäbez. Kongressnıñ Başqarma komitetı bu problemanı yuridik yaqtan tikşerep Rusiä mäğärif ministrına möräcäğät itärgä tieşlär, anda xäl itelmäsä, Konstitutsion sudqa möräcäğät itärgä, anda da xäl itelmäsä - Yevropa sudına.
Eçke sizemläwegez ni äytä. Rossiä mäğärif ministrınıñ yalğışlığı tözätelerme?
Minemçä, ministrlıq üze xäl itmäs. Bu oçraqlı yalğışlıq tügel. Bu uylap eşlängän mäkerlek.
Şamil Bahautdin, Samar
