Qazan-Mäskäw şartnamäse raslanmaw turında matbuğatta uylanular

Närsä yaxşıraq açı döreslek, ällä tatlı yalğanmı? Tatarstan citäkçelärenä bu sorawğa cawap ezlärgä soñ inde. Dönya külämendä Tatarstannı tatlı yalğanğa urap, 7 qat küklärgä çöydergännän soñ, Rusiä citäkçelege, respublikanı, uñaysız xäldä qaldırdı. Süz çärşämbe könne Federatsiä şurası utırışınıñ, Tatarstan belän Rusiä arasındağı wäkälätlärne büleşü şartnamäsen kire qağu turında bara. Älege tema cirle matbuğat bitlärendä , töp urınnı biläp torırğa tieşle dä bit, läkin yuq. Tatarstan yäşläre irlär könen niçek ütär ikän, salqınnar qayçan betär ikän dip borçıla. Üzäk basma Watanım Tatarstan pänceşämbe bötenläy yal itä, Kazanskie vedomosti demografik xäl turında uylana, Respublika Tatarstanda bar üze, läkin anısı da qırıyda keçkenä genä urında. Respublika televideniese Şäymievkä Fäysal büläge, birgänne, Tatarstanğa Sobyänin kilgänne, häm Rusiä belän bäyle başqa waqiğalarnı zurlap yaqtırtsa da, şartnamä turında zurlap söyläwne ällä ni iräk dip tapmadı, östän-östän genä äytep uzdı. Tatarstan matbuğatı äle uyanıp betmägän. Anıñ qarawı şartnamä teması Zvezda Povoljya, Komersant kebek turı süzle gäcitlärdä, zur iğtibar belän tikşerelde. Älşege gäcitlärgä nigezlänep, Rusiä häm Tatarstan mönäsäbäte turında uylanıp qarıyk.

Federatsiä şurası utırışında 93 senator şartnamägä qarşı, 13-ye anı yaqlap çıqqan. Qayber mäğlümatlarğa qarağanda, şuranıñ yunäleş, yäğni profil'' komitetı räise Rafqat Altıynbaev küplärne şartnamägä qarşı çığırğa öndägän. Yaqlawçılar arasında senator Ğöbäydullin, Paxomov, Lixaçev yaqlap çıqqan. Utırışta Tatarstan däwlät şurası räise Färit Möxämmätşin dä qatnaştı.

Rusiä citäkçelege tarafınnan şartnamäneñ Federatsiä tarafınnan kire qağıluınıñ säbäbe kön kebek açıq, şul uq waqıtta serle dä. Bu xaqta fikerlär törle. Zvezda Povoljya gäcitendä Räşit Äxmätov älege säbäpne tirännän ezli.Yazmadan özek täqdim itäbez.

“Federatsiä şurasınıñ şartnamäne qabul itmäwe, Rusiä prezidentı Vladimir Putin katnaşuıyngnan başqa bula almıy. Bu bik möhim soraw, monda başbaştaqlanıp üzeñ näticälär yasasañ, räis urınınnan oçıp töşä alasıñ. Putin üze ük tuplağan şura, niçek inde aña qarşı çığa alsın. Dimäk bu soraw Rusiä prezidentı däräcäsendä xäl itelgän.

İkençe ber möhim säbäp – Federatsiä şurasında küpçelek äğzalarnıñ “Berdäm Rusiä” firqäsennän buluı. Şunısı ğäcäp Rusiä däwlät şurası utırışında şul uq deputatlar şartnamäne, ä anıñ belän bergä firqädäşläre Şäymiev belän Möxämmätşinnı yaqlap çıqqan ide. Ä federatsiä utırışında, “Berdäm Rusiä”çelär zamança itep äytkändä, alarnı cirdän tübän töşerdelär. Xäzer Tatarstan citäkçelege, dekaberdä uzaçaq däwlät şurasına sawlawlarda niçek itep “Berdäm Rusiä”ne yaqlap çığar ikän. Säyäsi ölkädä üz yözeñne yuğaltmas öçen, alarğa bu firqädän çığarğa turı kiläçäk. Däwlät şurası federatsiä şurası fikeren kire qağa ala. Läkin ul monı eşlär mikän. Möğayın näticädä şartnamä 295 tawış cıyar da qabul itelmäs.” Zvezda Povoljya gäcitendä änä şundıy fikerlär yazılğan.

Şartnamäne qabul itü itmäwdä soñğı süzne Rusiä prezidentı Vladimir putin äytäçäk, älbättä. Läkin ul anı qabul itärgä rizamı, yuqmı? Şäymiewneñ tuğan könä Qazanğa kilgän waqıtta da, Putin şartnamä ber awız süz dä äytmäde. Ä bit Tatarstan prezidentı monı bik nıq kötkän ide.

Mondıy şartnamägä Çiçnä respublikası belän dä tözelergä tieş ide.Läkin älege respublikanıñ prezident wazifaların başqaruçı Ramzan Kadıyrov utırış aldınnan, Rusiä belän şartnamä tözergä kiräk digän telägennän kire qayttı. Şulay itep Tatarstan qırda ber üze suğışçı bulıp qaldı.

Şartnamägä qağılışlı üz fikeren äytkänçe Putin, ike ut arasında tora. Şartnamäne kire qağıp quәt vedomstvolarına yararğamı, ällä Şäymiene yaqlap, liberallar yağına basıyrğamı. Soñğı könnärdä Putinnıñ İvanovnı berençe vitse-premyer däräcäsenä kütärü, Rusiä prezidentınıñ quät vedomstvoları yağına küçüen kürsätte.

Şulay itep Federatsiä şurası, Tatarstan citäkçese xälen nıq qaqşattı. Tatarstan prezidentı tuğan könennän tögäl ber ay uzğaç, Rusiä citäkçelegeneñ dustanä tuğan kön qotlawı da, respublikada däwlät şurası utırışın ütkärü dä, Qazanğa Sobyänin kilep küçmä utırış uzdıruı, Ğäräp illärenä alıp barıp Feysal bülägen tapşıru da onıtıldı.

Şulay itep,şartnamä qabul itelmäw säbäple, kön dä bäyräm oyıştırğan Tatarstanda, küñelsez könnär başlandı. Läkin şunısı qızıq, , “Berdäm Rusiä” firqäse äğzaları Tatarstan citäkçelegenä qarşı çıqsa da, Tatarstannıñ Biektaw rayonında şuşı könnärdä “Berdäm Rusiä” köne ütkärelä.

Ğädel Galämetdinov.