Accessibility links

Кайнар хәбәр

Xalıqara Yustitsiä Mäxkämäse: Bosniädä genotsid bulğan, läkin anı Serbiä qılğanı isbat itelmägän


Şuşı atnada Xalıqara Yustitsiä Mäxkämäse Serbiäneñ, däwlät bularaq, Bosniä suğışı waqıtındağı genotsid öçen cawaplı ikänen isbatlaw öçen citärlek dälil yuq, digän qarar çığardı. Şuşı qarar kiläçäktä qaralaçaq genotsid eşlärenä häm ğomümän, xalıqara xoquq öçen bik möhim ölge bula ala.

1992-95 yıllarda Bosniä suğışı waqtında Serbiäneñ, däwlät bularaq, genotsid qılğanı öçen cawaplılığın bilgelärgä sorap Xalıqara Yustitsiä Mäxkämäsenä Bosniä möräcäğät itkän ide.

Şuşı sorawğa cawap ezläp mäxkämä ul yıllarda bulğan küp törle xällärne tikşerde häm kiläçäk öçen sabaq bulırday berniçä möhim näticä çığardı.

Başlap şunı äytü kiräk, Serbiä, saqlanuçı taraf bularaq, 1948 yılda qabul itelgän Genotsid cinäyätläre konvensiäse nigezendä, genotsid ğämälläre öçen tulı ber däwlät cawaplı bula almıy, digän fikerne alğa sörde. Ämmä mäxkämä räsmi Belgradnıñ bu qaraşın kire qaqtı.

Şveitsariädä urnaşqan, dönyada suğış cinäyätlären häm genotsid oçraqların küzätep baruçı TRIAL oyışması başlığı Philip Grant bu qararnı ütä möhim dip atadı:

"Mäxkämä genotsid ğämällären ayırım şäxeslär genä tügel, ä tulı däwlätlär dä qıla ala, digän qarar çığardı. Xalıqara mäxkämädä bu berençe tapqır äytelde. Moñarçı ayırım şäxeslär genä ğäyeplänä ide. Bu yaña närsä" di Philip Grant.

Mäxkämä qararınça, 1995 yılda Srebrenica qalasında 8 meñläp möselmannıñ Bosniä serbları tarafınnan yuq itelüe genä dä, genotsid bulıp tora. Monnan tış, genotsid dip bäyälänä alırlıq başqa oçraqlar da bar.

Läkin, şul uq waqıtta mäxkämä (monısı iñ möhime) bu wahşileklär tulı ber xalıqnı yuq itü niäte belän başqarılğan dip äyter öçen citärlek dälil yuq digän näticä yasadı.

Başqa süzlär belän äytkändä, wahşileklär, etnik tazartular bulğan, Bosniä Serbları Armiäse Belgradtan här törle yärdäm alıp torğan. Tik menä serb citäkçeläreneñ Bosniä möselmannarın qırıp beterü niäte bulğan, alar şuşı maqsatnı tormışqa aşırırğa tırışqan dip äyter öçen citälek dälil yuq ikän, yä isä Bosniä yağı alarnı kiterä almağan.

Xoquq yaqlawçı Philip Grant süzläre belän äytkändä, mäxkämäneñ bu qararı genotsid bulmağan digänne dä, Serbiä genotsid qılmağan digänne dä añlatmıy, bu fäqät Serbiäneñ, däwlät bularaq, genotsid öçen cawplı bulğanı isbatlanmadı, digänne añlata.

Belgiäneñ Ghent Universitetında xalıqara xoquq professorı Marc Cogen fikerençä, bu qararnıñ ähämiäte şunda: ul etnik tazartular, başqa cinäyätlär belän iñ zur cinäyät - genotsid arasında ayırma bilgelärgä yärdäm itä:

"Bu qarar xalıqara xoquqqa tögällek östi: genotsid süze barı tik iñ citdi oçraqlarda, tulı ber törkemnärne yuq niäte belän başqarılğan ğämällärgä qarata qullanılırğa tieş" di Marc Cogen.

Östäp şunı äytergä kiräk, Xalıqara Yustitsiä Mäxkämäseneñ bu qararı başqa mäxkämälärgä täesir itä almıy. Äytik, elekke Yugoslaviä öçen Xalıqara suğış cinäyätläre mäxkämäse, yä isä Xalıqara Cinäyätlär mäxkämäse ayrım şäxeslärgä genotsid qılu ğäyepläwlären çığara ala.

Ali Ğilmi
XS
SM
MD
LG