İyün ayında Qazanda bötendönya tarixi miras şähärläreneñ qorıltayı bulaçaq. Şähärne tözekländerep, yaña uramnar, yortlar salğanda 1000 yıllıq mirasnı saqlaw bik aktual' mäs'älä bulıp tora. Ä Qazanda isä älege problema xakimiätneñ niçek eşläweneñ kürsätkeçe häm säyäsi xälen qatlawlandıra sälätle tema. Bäxäslär, tantanalı çaralar da xäzer borınğı miras häykälläre belän bäyle. Şul uq iyün ayında tarixi şähärläreneñ bötendönya qorıltay waqıtında tağın ber gomumrusiä qorıltayı ütäçäk dip kötelä. 18-23 iyün arasında tarixi mirasnı saqlaw belän şöğellänüçe belgeçläreneñ Bötenrusiä qorıltayı uzaçaq. Bu könnärdä Qazanğa Rusiäneñ barlıq töbäklärennän tarixi häykällärne saqlaw belän şöğellänüçelär häm Mäskäwdän citäkçelär kiläçäk. Rosoxrankul'tura dip atalğan häm soñğı waqıtta jurnalistlarnıñ, mädäniät xezmätkärläreneñ telennän töşmägän oyışma citäkçese Boris Boyarskov ta Qazanğa kiläçäk. Xäzer älege qorıltayğa äzerlek başlanıp kitte. Şuşı könnärdä Mäskäwdän Rosoxrankul'turanıñ mädäni mirasnı saqlaw idäräse citäkçe Aleksandr Robotkeewiç häm şul uq oyışmanıñ İdel buyı töbäklärendäge citäkçese Svetlana Jdanova kilep, jurnalistlar belän oçraştı. Xökümättä häm Prezident idaräsendä xäl iteläse mäs'älälär tikşerelgännän soñ häykäl saqlawçılar kiñ cämäğätçelekkä möräcäğät itärgä bulğannar. Tatmedia agentlıysında uzğan matbuğat oçraşuında Svetlana Jdanova iñ başta uq yasağan täqdime belän jurnalistlarnı şaqqattırdı.
“Qazannıñ 1000 yıllığı uñayınnan tergezü buyınça küp kenä eşlär başqarılsa da, bu ölkädä eşlänmägän äyberlär küp äle. İñ möhime mädäni, tarixi häykällärgä qarata keşelärneñ mönäsäbäten üzgärtergä kiräk. Bu eştä bez massaküläi mäğlümat çaralarına ömet itäbez.” Svetlana Jdanova ni öçen jurnalistlarğa şul qädär zur ömet bağlap açıq säyäsät alıp barırğa teli soñ? Monda kilgän jurnalistlar häykällär saqlawğa kiräkle aqçalarnıñ kirägennän küp tapqırğa az buluın iskä aldılar. Şul uq waqıtta mäğlümat çaralarına xakimiät eşçänlegenä qarağan tulı mäğlumatnı tabıp bulmıy.
Äytergä kiräk, Rosoxrankul'tura häm Samarada eşläwçe Svetlana Jdanova gäzit –jurnallarnı, tel-radio kompaniälär eşçänlegenä röxsät birep, litsenziälären tikşerüdä zur aktivlıq kürsätä. Senzuranı häm küzätep tikşerep torunı yaratmağan jurnalistlar mondıy oyışmalarğa şiklänep, şürläp qarıylar. Матбугат очрашуында jurnalistlarnı qunaqlarğa kinayäle tozlı---borıçlı sorawlar da yawdırdılar. Tege häykäl yuq itelgängä, yäki busı cimerelgängä kem ğayıple? Wäzğıätne tiränräk belgän äzerlekle jurnalistlar qaysı häykälne kemneñ wäqälätendä dip soradılar.
Wäqälätlär büleşü monda bigräk tä çeterekle, çönki tarixi – mädäni häykällär federal' üzäk häm töbäklärneñ urtaq wäqälätendä. Qaysı oçraqta cirle xakimiät, qaysı oçraqta Mäskäw xisabına saqlaw häm tözekländerü eşläre alıp barırğa tieş.
Jurnalist Jäwdät Abdullin ğädättägeçä qunaqlarnı kisken faktlar belän sıyladı. Aleksandar Robotkeeviç isä älege problemalarğa federal' üzäk qaraşın citkerde häm Qazanda tuplanğan täcribä, häm biredä çişeläse töyennär böten Rusiä öçen ähämiätle buluın äytte.
Oçraşuda yañğırağan çirattağı soraw mondıy ide. Ägär dä ber şähärdä ber ataqlı keşeneñ şäxsi tormışı belän bäyle 7 urın bulsa alarnıñ niçäsen saqlarğa häm nindi häykällärne tergezügä zurraq köç salırğa. Bu soraw iñ aktual'lärdän bulıp çıqtı. Qazannıñ Galaktionv uramındağı Säydäş häm Äxmärov torğan 8 sanlı yortnıñ sütelü mömkinlege cämäğätçelekne borçuğa saldı. Qayber aktivistlar imzalar cıya, şiqayätlär yaza. Eşneñ asılın belü häm näticäle xäräkät itü çınnan da zur äzerlek sorıy.
Gölnaz Şäyxetdin
