“Niçek yäşiseñ, tatar awılı?” Sverdlovski ölkä dumasına saylanğan tatar deputatları häm Yekaterinburgta eşläp kilgän Milli media-xolding citäkçeläre bu könnärdä şulay isemlängän proyekt östendä eşli başladılar. Bu proyekt buyınça ölkädäge qırıqlap tatar awılınıñ sotsial'-iqtisadi xäle turındağı pasportların cıynaw, alardağı mäğlümatlarnı centekläp tikşerep, här awılnıñ tormış-könküreşen yaxşırtu öçen eş ısulları planın bilgeläw belän berrättän, awıllardağı xalıq belän tığız aralaşıp toru da qaralğan. Şul maqsat belän ölkä Duması deputatı Rinat Sadriev ölkäneñ könbatış rayonnarında urnaşqan qayber tatar awıllarında bulıp qayttı.
Äçit rayonınıñ quyı urmannar arasına posıp utırğan keçkenä genä Lämte awılı, olı yuldan yıraq urnaşqanlıqtan, deputat kebek zur qunaqlarnı siräk kürä. Lämtedä bügenge köndä 170 keşe yäşi dip isäplänä. Şularnıñ 64е – olı yäştäge pensionerlar. Qırıqqa yaqın keşe – unsigez yäşkä qädär bulğan balalar häm yäşüsmerlär. Lämte başlanğıç mäktäbendä bıyıl nibarı biş bala uqıy.
Balalar sanı az bulu säbäple, mäktäpne yabu qurqınıçı da bar ikän. Awılda eş bulmağanlıqtan, yäşlär az qala. Balalar sanı yıldan yıl kimi. Bıyıl Lämtedä ber yäşkä qädär bulğan ber genä sabıy yäşi.
Lämte xalqın demografik wazğıyät qına tügel, ildä bulğan zur waqiğalar, tolerantlıq problemaları, millätara mönäsäbätlär dä borçıy ikän. Oçraşu waqıtında soñğı waqıtta samoletlar yağılıp töşü, şaxtalar cimerelü kebek faciğäle waqiğalar arqasında häläk bulğannar turında televizordan qarağannan soñ tuğan fikerlär dä yañğıradı. “Häläk buluçılar arasında möselmannar da bardır bit, nigä gel xristian ruxanilar ğına çuqınıp alarnı iskä alalar, möselmannar da doğadan taşlamıylar bit alarnı, nigä televizordan gel xristiannarnı ğına kürsätälär? Fil'mnarda da möselmannarğa qarşı köräşälär, alarnı qıralar? Üzebezgä dä kilep citä bit bolay bulğaç! Änä bit, tege waqıtta Ut bistäsennän kilep niçek suğış çığardılar!”
Kürşe rus poselogınnan tatarlarnı qıynarğa cıyılıp kilgän yäşüsmerlär belän bulğan ul waqiğanı awıl xalqı bik dulqınlanıp iskä aldı. Ul çaqta konfliktnı zurğa cibärmäw mömkin buldı, ämma massaküläm mäğlümat çaraları aşa barğan propaganda näticäsendä bezgä qurqıp yäşärgä qalmasın ide digän fikerlär dä yañğıralı.
Üz awılın yaratqan, anıñ belän ğorurlanğan keşelär yäşi bu awılda. Alar Lämte awılınıñ rayon külämendä yıl sayın “İñ yuğarı sanitar kul'turalı awıl” isemenä layık bulıp kilüen, Böyek Watan suğışında häläk bulğan 61 awıldaşları istälegenä üz köçläre belän häykäl tözülären ğorurlanıp söylädelär. Ämma, qızğanıçqa qarşı, awıl qartaya, iskerä. Mäktäp, klub, kitapxanä binaları küptän tözekländerü kötä. Klubta ber genä muzıka qoralı da yuq. Awıl kitapxanäsendä monnan berniçä yıl elek Milli media-xolding köçe belän “Tatarstan-Yaña ğasır” tapşıruların qaraw öçen sputnik tälinkä urnaştırılğan ide. Kitapxanäçe Lira apa söyläwençä, anı qararğa yörüçelär xäzer sirägäygän. Yal könnärendä, spektakl'lär bulğanda belderülär dä yazıp eläm, kilmilär, buşamıybız dip äytälär di Lira apa. Awılda yäşäwçe dürt keşeneñ üz sputnik tälinkäse bar ikän. Tatar kitapların uqırğa yörüçelär barmı soñ, digän sorawğa Lira apa uñay cawap birde. Tatar ädäbi kitap fondın yañartası ide, kitaplar iskerde inde, dide ul.
Oçraşu waqıtında torış itü däräcäseneñ tübänlege, pensiä külämeneñ bik keçkenä buluı, awılda mäçet öçen birelgän iske balalar baqçası binasına manara quyu, mäçetne cılıtu öçen miç tözetü, yäşlärne, balalarnı dingä tartu öçen yışraq dini seminarlar oyıştırıp toru, awıl kitapxanäsen yaña tatar ädäbi kitapları belän tä'min itü kebek törle sorawlar qaraldı. Awıl xalqı xäl belergä kilgän öçen deputatqa olı räxmätlär belderde.
Fäwiä Safiullina,Yekaterinburg
