Rusiä xökümäte bıyıl ilgä 100 meñ keşe qaytaçaq dip farazlağan ide. Programmanıñ möddäte çıqqançı, yağni 2012 yılğa qadär üzlären Rusiägä yaqın dip sanawçılarnıñ berniçä millionı tarixi watannarına qaytır dip isäplänä. Farazlar älegä tormışqa aşmıy, çönki inde april ayı betep kilä, Rusiägä äle ber kem dä qaytmadı.
22 ğinwar könne "Nezavisimaya Gazeta" xäbär itkänçä, Seberdäge İrkutski ölkäsenä 13 keşe, Tambov ölkäsenä 200läp ğailä qaytırğa ğariza birgän, alar barısı da Qırğızstannan.
Älege plannı tormışqa aşıru belän prezident Putin Rusiä iqtisadın kütärüne, ildäge demografik xälne yaxşırtunı küz aldında tota. Yıl sayın Rusiä xalqı 700 meñ keşegä kimi bara. Qayber belgeçlär fikerençä, programmanıñ säyäsi maqsatları da bar.
"Ğasırlar däwamında Rusiä yaña cirlär yawladı, bügen däwlät bulıp qalır öçen aña xalıqnı üzenä cıyu kiräk. Älbättä Rusiä ğöref-ğadätläre, mädäniäte yaqın bulğan keşelärne üzenä tuplarğa teli" dip beldergän ide "Nezavisimaya Gazetağa" uzğan yılnıñ dikaber ayında Yevraziä Mirası Waqıfı prezidentı Yelena Yetsenko.
Putin Rusiägä "millätäşlären" çaqıra. Bu süzneñ tögäl mäğnäse turında da bäxäslär küp buldı. Üzäk Aziä illärendä bu süzne – Sovetlar Berlege tarqalğaç Rusiädän çittä qalğan här millät keşese dip añlağannar. Soñğı aylarda Rusiädän urıs bulmağannarnı çığarğan Mäskäw – açıq itep programmada milläte belän rus bulğannarğa östenlek birelä, dip belderde.
Putin çit illärdän keşelärgä Rusiäneñ 12 töbägenä qaytıp urnaşırğa täqdim itä:
Xabarovski Krasnoyarski häm Primorye Amur İrkutski Kaliningrad Kaluga Lipetski Novosibirski Tambov Tver häm Tömän ölkäläre.
Bu 12 ölkä dä 3 töbäkkä bülengän. Berse – çik buylarında urnaşqan, xalıq sanı tiz kimi barğan töbäk. İkençese – küp investisiälär cälep itkän, ämma eşlärgä keşe citmägän töbäk. Häm öçençese – xalıq sanı kimegän cirlär.
Keşelärneñ qaydan qaytaçağı turında ğına mäğlümat bik az. Rusiäneñ Düşänbedäge wäkile Ramazan Abdulatipov, Taciqstandağı 4 meñläp rus keşese watannarına qaytırğa teläk belderde, dide.
Krasnoyarski ölkäse räsmiläre berniçä distä ğailäneñ Üzbäkstannıñ Sämarkand ölkäsennän qaytuların kötä. Alarnı tabip, uqıtuçılıq, awıl xucalığı kebek eş urınnarı kötä. Ämma internettağı ferghana.ru säxifäse yazuınça, misal öçen Üzbäkstannıñ Bagizagan awılında yäşäwçelär bu programma turında ber ni dä işetmägän. Häm kitergä telän ruslar monnan inde üz yulları belän kitep betkän.
Bäysez Däwlät Berdämlegennän tış Rusiä xökümäte şulay uq Germaniä, İzrail häm Quşma Ştatlarda yäşäwçe millättäşlärenä dä möräcäğät itte. Ämma bu illärdä Kremlneñ watanğa qaytu çaqıruın qabul itüçelär turında älegä mäğlümat yuq.
Rusiä xökümäte ruslarnı qaytırırğa häm urnaştırırğa 17 milliard sum birä. Anıñ 4 milliard 600 millionı inde bıyıl uq bülenäçäk.
Qayber töbäkläre üzlärenä qaytuçılarnı qabul itü şartların da quydı. Misal öçen Lipetski ölkäse baştan uq – üzenä belemle eşçelärne genä alaçağın belderde.
Programmanıñ tağın ber şartı bar – yaña qaytuçılar – birelgän aqçalarnı aqlar öçen terkälgän töbäktä kimendä 2 yıl yäşärgä häm eşlärgä tieş bulaçaq. İnvalid tuğannarın, SPİD yäki tuberkulez belän awırğan ğailä äğzalären yäki narkoman tuğannarın alıp qaytırğa teläwçelär – alarnı däwalaw çığımnarın üzläre qayğırtırğa tieş bulaçaq.
Yevraziä Mirası Waqıfı prezidentı Yelena Yetsenko süzlärenä qarağanda, bu programma soñlağan. Telägän keşelär inde iqtisadi şartları yaxşıraq bulğan illärgä küçep bette, di belgeç. Programma belän qızıqsınu bulmawnıñ bu berençe säbäbe bulsa, ikençese – Rusiä xalqınıñ çittän qaytuçılarnı yaratmawı, dip östäde Yetsenko.
VTsİOM fiker beleşü üzäge mäğlümatlärenä qarağanda, 2006 yılda Rusiädä xalıqnıñ 54%tı ğına Putinnıñ bu täqdimen xuplağan. 49%tı – iqtisadi xällär bik naçarğa kitsä genä çittän xalıqnı qaytarırğa kiräk digän.
Alsu Qormaş
22 ğinwar könne "Nezavisimaya Gazeta" xäbär itkänçä, Seberdäge İrkutski ölkäsenä 13 keşe, Tambov ölkäsenä 200läp ğailä qaytırğa ğariza birgän, alar barısı da Qırğızstannan.
Älege plannı tormışqa aşıru belän prezident Putin Rusiä iqtisadın kütärüne, ildäge demografik xälne yaxşırtunı küz aldında tota. Yıl sayın Rusiä xalqı 700 meñ keşegä kimi bara. Qayber belgeçlär fikerençä, programmanıñ säyäsi maqsatları da bar.
"Ğasırlar däwamında Rusiä yaña cirlär yawladı, bügen däwlät bulıp qalır öçen aña xalıqnı üzenä cıyu kiräk. Älbättä Rusiä ğöref-ğadätläre, mädäniäte yaqın bulğan keşelärne üzenä tuplarğa teli" dip beldergän ide "Nezavisimaya Gazetağa" uzğan yılnıñ dikaber ayında Yevraziä Mirası Waqıfı prezidentı Yelena Yetsenko.
Putin Rusiägä "millätäşlären" çaqıra. Bu süzneñ tögäl mäğnäse turında da bäxäslär küp buldı. Üzäk Aziä illärendä bu süzne – Sovetlar Berlege tarqalğaç Rusiädän çittä qalğan här millät keşese dip añlağannar. Soñğı aylarda Rusiädän urıs bulmağannarnı çığarğan Mäskäw – açıq itep programmada milläte belän rus bulğannarğa östenlek birelä, dip belderde.
Putin çit illärdän keşelärgä Rusiäneñ 12 töbägenä qaytıp urnaşırğa täqdim itä:
Xabarovski Krasnoyarski häm Primorye Amur İrkutski Kaliningrad Kaluga Lipetski Novosibirski Tambov Tver häm Tömän ölkäläre.
Bu 12 ölkä dä 3 töbäkkä bülengän. Berse – çik buylarında urnaşqan, xalıq sanı tiz kimi barğan töbäk. İkençese – küp investisiälär cälep itkän, ämma eşlärgä keşe citmägän töbäk. Häm öçençese – xalıq sanı kimegän cirlär.
Keşelärneñ qaydan qaytaçağı turında ğına mäğlümat bik az. Rusiäneñ Düşänbedäge wäkile Ramazan Abdulatipov, Taciqstandağı 4 meñläp rus keşese watannarına qaytırğa teläk belderde, dide.
Krasnoyarski ölkäse räsmiläre berniçä distä ğailäneñ Üzbäkstannıñ Sämarkand ölkäsennän qaytuların kötä. Alarnı tabip, uqıtuçılıq, awıl xucalığı kebek eş urınnarı kötä. Ämma internettağı ferghana.ru säxifäse yazuınça, misal öçen Üzbäkstannıñ Bagizagan awılında yäşäwçelär bu programma turında ber ni dä işetmägän. Häm kitergä telän ruslar monnan inde üz yulları belän kitep betkän.
Bäysez Däwlät Berdämlegennän tış Rusiä xökümäte şulay uq Germaniä, İzrail häm Quşma Ştatlarda yäşäwçe millättäşlärenä dä möräcäğät itte. Ämma bu illärdä Kremlneñ watanğa qaytu çaqıruın qabul itüçelär turında älegä mäğlümat yuq.
Rusiä xökümäte ruslarnı qaytırırğa häm urnaştırırğa 17 milliard sum birä. Anıñ 4 milliard 600 millionı inde bıyıl uq bülenäçäk.
Qayber töbäkläre üzlärenä qaytuçılarnı qabul itü şartların da quydı. Misal öçen Lipetski ölkäse baştan uq – üzenä belemle eşçelärne genä alaçağın belderde.
Programmanıñ tağın ber şartı bar – yaña qaytuçılar – birelgän aqçalarnı aqlar öçen terkälgän töbäktä kimendä 2 yıl yäşärgä häm eşlärgä tieş bulaçaq. İnvalid tuğannarın, SPİD yäki tuberkulez belän awırğan ğailä äğzalären yäki narkoman tuğannarın alıp qaytırğa teläwçelär – alarnı däwalaw çığımnarın üzläre qayğırtırğa tieş bulaçaq.
Yevraziä Mirası Waqıfı prezidentı Yelena Yetsenko süzlärenä qarağanda, bu programma soñlağan. Telägän keşelär inde iqtisadi şartları yaxşıraq bulğan illärgä küçep bette, di belgeç. Programma belän qızıqsınu bulmawnıñ bu berençe säbäbe bulsa, ikençese – Rusiä xalqınıñ çittän qaytuçılarnı yaratmawı, dip östäde Yetsenko.
VTsİOM fiker beleşü üzäge mäğlümatlärenä qarağanda, 2006 yılda Rusiädä xalıqnıñ 54%tı ğına Putinnıñ bu täqdimen xuplağan. 49%tı – iqtisadi xällär bik naçarğa kitsä genä çittän xalıqnı qaytarırğa kiräk digän.
Alsu Qormaş