Ser tügel, fälästin cirlärendäge çualışlar, Ğiraqtağı qan qoyışlar sürätendä soñğı yıllardağı terror ğämällären, törle intihar höcümçelären, yäğni nindider ideologik maqsatlardan çığıp tirä-yündägelärgä dä zur zian kiterü öçen üz-üzlärenä qul saluçılarnı turıdan-turı islam dinenä bäyli başladılar. Ämma Pew üzäge ütkärgän tikşerenü qızıq ber täräqqiätne açıqlağan - qayber möselman illärendä İslam xaqına köç qullanunı yaqlaw küzgä kürenep kimi bara.
Pakstanda, misal öçen, intihar höcümendä berğäyepsez xalıqnıñ hälak buluı aqlana ala dip sanawçılar sanı 9 protsent qına ikän. 3 yıl elek mondıy fikerdä toruçılar 41 protsent bulğan. Näq şundıy uq kimü Libanda, Bangladeşta häm İndoneziädä dä küzätelä, soñğı ike ildä ğomumän san 50 protsentqa kimegän.
Pew üzägeneñ ölkän tikşerenüçese Richard Wike süzlärenä qarağanda, şuşı kimü täräqqiätenä çığarama bulıp barı tik fälästin cirläre genä tora, anda intihar höcümnären oyıştıruğa mönäsäbät ellekeçä qala ikän:
"İntihar höcümnäre yış qına, yä qaywaqıt aqlanğan bula dip fälästinlelärneñ 70 protsentı isäpli, bu bez tikşergän möselman illäre arasında iñ yuğarı san älegä", di Pew üzäge xezmätkäre Wike.
Şuşı tikşerenü dönya buylap barlığı 47 ildä ütkärelgän, häm anda möselmannarnıñ din xaqına şähit bulu, ğäyepsez keşelärne dä qorban itü niätennän waz kiçä başlawın açıqlaw iñ zur açış bulıp tora. Bu täräqqiät möselman dönyasında terror taktikasın kire qağunıñ artuın kürsätä, di Pew üzägendäge tikşerenüçelär.
Ämma monda ber neçkälek tä bar - sorawlıqta ğadi möselmannarnıñ intihar höcümnären üzläre kebek ük ğadi xalıqqa qarşı qullanuğa qarata mönäsäbäte sorala. Bu ölkädä şul mönäsäbätneñ tiskäre bula baruı açıqlansa da, xärbi qorılmalarğa, ğäskärilärneñ üzlärenä, xökümät binaları häm wäkillärenä qarşı andıy höcümnär küp kenä oçraqlarda äle haman da aqlana.
Tikşerenüdä şulay uq möselmannar arasında mäğlüm Osama bin Ladinneñ abruyı töşä baruı açıqlanğan. Ürdündäge möselmannar arasında aña ışanıç 36 protsentqa, Libanda 19-ğa, İndoneziädä 18 protsentqa kimegän.
Möselman dönyasında iğtibar xäzer ikençe ber qurqınıç täräqqiätkä - sönnilär häm şığıylar arasındağı qarşılıqlarnıñ tiränäyä baruına taba artqan. Häm bu qurqular ber Ğiraq belän çiklänmi, şuşı ike tarmaqnıñ doşmanlaşa baruı möselman dönyasınıñ başqa töbäklären dä borçıy ikän. Yänä Richard Wike:
"Şaqtıy ğına illärdä şaqtıy yuğarı ğına sannar monıñ Ğiraqtan başqa da üsä barğan ber problema ikänen kürsätä. Ayırım alğanda, zur ğına küpçelek monı, üz şığıy mäxälläläre bulğan Libanda häm Küwäyttä äytä. Ämma başqa illärdäge - Ürdün, Mısır, fälästin cirlärendäge keşelär dä monıñ cäyelä barğan nizaqqa äylänüen äytep ütä", di Pew tikşerenü üzägennän Richard Wike.
Pew üzäge mondıy tikşerenülärne berençe märtäbä genä ütkärmi, elegräk ul, misal öçen, Könbatış keşeläreneñ häm möselmannarnıñ ber-bersen niçek kürüen, niçek bäyäläwen tikşergän ide.
Kärim Kamal
Pakstanda, misal öçen, intihar höcümendä berğäyepsez xalıqnıñ hälak buluı aqlana ala dip sanawçılar sanı 9 protsent qına ikän. 3 yıl elek mondıy fikerdä toruçılar 41 protsent bulğan. Näq şundıy uq kimü Libanda, Bangladeşta häm İndoneziädä dä küzätelä, soñğı ike ildä ğomumän san 50 protsentqa kimegän.
Pew üzägeneñ ölkän tikşerenüçese Richard Wike süzlärenä qarağanda, şuşı kimü täräqqiätenä çığarama bulıp barı tik fälästin cirläre genä tora, anda intihar höcümnären oyıştıruğa mönäsäbät ellekeçä qala ikän:
"İntihar höcümnäre yış qına, yä qaywaqıt aqlanğan bula dip fälästinlelärneñ 70 protsentı isäpli, bu bez tikşergän möselman illäre arasında iñ yuğarı san älegä", di Pew üzäge xezmätkäre Wike.
Şuşı tikşerenü dönya buylap barlığı 47 ildä ütkärelgän, häm anda möselmannarnıñ din xaqına şähit bulu, ğäyepsez keşelärne dä qorban itü niätennän waz kiçä başlawın açıqlaw iñ zur açış bulıp tora. Bu täräqqiät möselman dönyasında terror taktikasın kire qağunıñ artuın kürsätä, di Pew üzägendäge tikşerenüçelär.
Ämma monda ber neçkälek tä bar - sorawlıqta ğadi möselmannarnıñ intihar höcümnären üzläre kebek ük ğadi xalıqqa qarşı qullanuğa qarata mönäsäbäte sorala. Bu ölkädä şul mönäsäbätneñ tiskäre bula baruı açıqlansa da, xärbi qorılmalarğa, ğäskärilärneñ üzlärenä, xökümät binaları häm wäkillärenä qarşı andıy höcümnär küp kenä oçraqlarda äle haman da aqlana.
Tikşerenüdä şulay uq möselmannar arasında mäğlüm Osama bin Ladinneñ abruyı töşä baruı açıqlanğan. Ürdündäge möselmannar arasında aña ışanıç 36 protsentqa, Libanda 19-ğa, İndoneziädä 18 protsentqa kimegän.
Möselman dönyasında iğtibar xäzer ikençe ber qurqınıç täräqqiätkä - sönnilär häm şığıylar arasındağı qarşılıqlarnıñ tiränäyä baruına taba artqan. Häm bu qurqular ber Ğiraq belän çiklänmi, şuşı ike tarmaqnıñ doşmanlaşa baruı möselman dönyasınıñ başqa töbäklären dä borçıy ikän. Yänä Richard Wike:
"Şaqtıy ğına illärdä şaqtıy yuğarı ğına sannar monıñ Ğiraqtan başqa da üsä barğan ber problema ikänen kürsätä. Ayırım alğanda, zur ğına küpçelek monı, üz şığıy mäxälläläre bulğan Libanda häm Küwäyttä äytä. Ämma başqa illärdäge - Ürdün, Mısır, fälästin cirlärendäge keşelär dä monıñ cäyelä barğan nizaqqa äylänüen äytep ütä", di Pew tikşerenü üzägennän Richard Wike.
Pew üzäge mondıy tikşerenülärne berençe märtäbä genä ütkärmi, elegräk ul, misal öçen, Könbatış keşeläreneñ häm möselmannarnıñ ber-bersen niçek kürüen, niçek bäyäläwen tikşergän ide.
Kärim Kamal