1991 yılda Sovetlar Berlege cimerelgändä KGBğa küpme keşe eşlägänen tögäl berkem dä belmi. 1992 yılda dönya kürgän “Däwlät eçendä däwlät” isemle kitabında jurnalist Yevgenia Albats, bar Sovet berlegendä KGBğa äwzem räweştä 720 meñläp keşe eşlägän, ä inde barlıq xezmättäşlek itüçelärne sanasañ 3 million çaması, dip yazdı. Bu keşelärneñ kübese bügen xakimiättä utıra.
Sotsiolog Olga Krıştanovskaya mäğlümätenä qarağanda, Rusiäneñ säyäsi häm eşquar elitasınıñ 26 protsentın bügen siloviklar täşkil itä. İminlek xezmätlärenä nindi dä bulsa bäyläneşe bulğannarnı sanasañ bu san xättä 78 protsentqa citä.
Siloviklar ataması, barlıq qüät buınnarı wäkillärenä, xättä tağı da kiñräk mäğnädä qullanılsa, çekist ataması rus telendäge ÇK – zamanında Feliks Dzerjinskiy tarafınnan tözelgän häm NKVD, KGB, FSBlarnıñ başlanğıçı bulğan ğädättän tış komitet iseme qısqartmasınnan kilä.
Bügenge kön çekistları üzläreneñ tarixi wazifasın Rusiäne upqınnan alıp qaluda, eçke häm tışqı doşmannardan saqlawda kürä. ÇKnıñ qarañğı ütkänenä, üz xalqın bastıru, säyäsi ezärlekläwlär ğälämätlärenä alar bügen küz yoma häm çekist atamasın ğorurlıq belän yörtä.
Putinnıñ iñ yaqın keşeläreneñ berse, narkotiklarga qarşı köräş komitetı başlığı Viktor Çerkesov, zamanında Leningrad KGBsında dissidentlarğa qarşı köräşkän keşe, 3 yıl elek Komsomolskaya pravda gäzitendä bastırğan mäqäläsendä, min üzemneñ çekist yazmışıma tuğrı, dip yazğan ide. KGBnıñ Andropov akademiäsen tämamlağan Duma deputatı Anatoliy Yermolin uzğan atna Azatlıqqa birgän äñgämäsendä, “çekist” süze miña oşıy, min anı ozaq yıllar xezmät waqıtında qullandım, dide.
Çekistlarnıñ fiker yörtü räweşendä ilneñ täräqqiätenä dä yoğıntı itkän berniçä möxim üzençälek bar. Şunıñ berse – suğışçanlıq. ÇKnıñ tamırınnan kilgän, Salqın suğış çorında çınıqqan bu sıyfat äle dä isän. Bezneñ käsep, älbättä xärbi käsep, dip yaza Viktor Çerkesov, aldaraq telgä alınğan mäqälädä. Çekistlarnıñ şuşı mentalitetı bügen däwlät säyäsätendä, eçke häm tışqı eşlärdä çağıla.
Çekistlarnıñ “tışqı doşmannar” isemlegendä berençe urınnı härçaq Quşma Ştatlar alıp tordı. Alarnıñ kübese Quşma Ştatlarnıñ töp maqsatı – Rusiäne kisäklärgä bülgäläw bulmasa, hiç yuğı anı buysındıru, dip ışana. 1980-nçe yılllarda Äfğanstan suğışı KGB belän CİA arasında ozaqa suzılğan nizaq bularaq qabul itelde. KGBnıñ bu suğışta ottıruın Andropov warisları äle dä onıta almıy. Putin tirälegendä berniçä qüätle çekist Äfğanstan aşa ütkän, şul isäptän, prezident idaräse başlığı urınbasarı Viktor İvanov, federal rezerv idaräse başlığı Aleksandr Grigoryev.
Şuşı suğışçan mentalitet çekistlarnıñ fiker yörtü ısulına tağın ber üzençälek birä, ul da bulsa “maqsat çaralarnı aqlıy” digän qaraş. Doşmannar belän uratıp alınğan xalättä, ilne niçek saqlarğa kirgen alar üzläre genä belä, häm şul beldekläre belän, bernindi çiklläwlärsez xäräkät itä.
Tanılğan xoquq yaqlawçı Sergei Kovalev 1999 yılda toraq yortlarda bulğan şartlawlarğa iminlek xezmätläreneñ ixtimal qatışın tikşerü öçen 2002 yılda bäysez komissiä tözegän ide. Bu törkemneñ äğzaları ber-ber artlı qorban buldı. Duma deputatı Sergei Yuşenkov 2003neñ aprilendä atıp üterelde. Duma deputatı jurnalist Yuri Çekoçixin şul yılnıñ yülendä ağulanıp wafat buldı. Elekke KGB xezmätkäre Mixail Trepaşkin 4 yılğa törmägä utırtıldı. Komissiäneñ töp şaxitı, elekke FSB ofitserı Aleksandr Litvinenko Londonda nurlanıştan ağulanıp ülde.
Çekistlar sistemasınıñ tağın ber üzençälege – yabıqlıq häm ütä kürenmäwçänlek. Putin idaräsendä xakimiät büleneşe yä cämğiät kontrole digän närsälär yuq. Aar eçke kontrol häm ışanıç, tuğrılıq belän alıştırılğan. Çerkesov yazuınça, bu sistema keşeläre prokurordan qala äle tuğanlıq töşençäse, üzläreneñ sistema tarafınnan yaqlanğan buluların belergä tieş.
KGB härçaq däwlät eçendä däwlät buldı. Putin idaräse bügen dä elekke KGB räweşendä eşli, cämğiätneñ här dairäsenä üz wäkillären urnaştıra, prokurorlar, xökemdarlar arasına ğına tügel, ä eşquarlar, säyäsmännär, xättä jurnalistlar arasına. Zamanında KGBdan qaçıp kitkän general Oleg Kalugin süzlärençä, KGBnıñ mänfäğäte bulmağan dairäse yuq, alar här ölkädä, dinnän alıp sportqa qädär.
1993 yılda Mäskäwdä ütkän “KGB: kiçä, bügen, irtägä” dip atralgan konferensiä, däwlät belän yäşeren xezmätlär idarä itkändä, ildä demokratik täräqqiät bula almıy, digän näticä çığarğan ide. Soñğı 15 yıldağı waqiğalar bu näticäneñ xaqlığın küp tapqır qabat rasladı.
ali ğilmi
Sotsiolog Olga Krıştanovskaya mäğlümätenä qarağanda, Rusiäneñ säyäsi häm eşquar elitasınıñ 26 protsentın bügen siloviklar täşkil itä. İminlek xezmätlärenä nindi dä bulsa bäyläneşe bulğannarnı sanasañ bu san xättä 78 protsentqa citä.
Siloviklar ataması, barlıq qüät buınnarı wäkillärenä, xättä tağı da kiñräk mäğnädä qullanılsa, çekist ataması rus telendäge ÇK – zamanında Feliks Dzerjinskiy tarafınnan tözelgän häm NKVD, KGB, FSBlarnıñ başlanğıçı bulğan ğädättän tış komitet iseme qısqartmasınnan kilä.
Bügenge kön çekistları üzläreneñ tarixi wazifasın Rusiäne upqınnan alıp qaluda, eçke häm tışqı doşmannardan saqlawda kürä. ÇKnıñ qarañğı ütkänenä, üz xalqın bastıru, säyäsi ezärlekläwlär ğälämätlärenä alar bügen küz yoma häm çekist atamasın ğorurlıq belän yörtä.
Putinnıñ iñ yaqın keşeläreneñ berse, narkotiklarga qarşı köräş komitetı başlığı Viktor Çerkesov, zamanında Leningrad KGBsında dissidentlarğa qarşı köräşkän keşe, 3 yıl elek Komsomolskaya pravda gäzitendä bastırğan mäqäläsendä, min üzemneñ çekist yazmışıma tuğrı, dip yazğan ide. KGBnıñ Andropov akademiäsen tämamlağan Duma deputatı Anatoliy Yermolin uzğan atna Azatlıqqa birgän äñgämäsendä, “çekist” süze miña oşıy, min anı ozaq yıllar xezmät waqıtında qullandım, dide.
Çekistlarnıñ fiker yörtü räweşendä ilneñ täräqqiätenä dä yoğıntı itkän berniçä möxim üzençälek bar. Şunıñ berse – suğışçanlıq. ÇKnıñ tamırınnan kilgän, Salqın suğış çorında çınıqqan bu sıyfat äle dä isän. Bezneñ käsep, älbättä xärbi käsep, dip yaza Viktor Çerkesov, aldaraq telgä alınğan mäqälädä. Çekistlarnıñ şuşı mentalitetı bügen däwlät säyäsätendä, eçke häm tışqı eşlärdä çağıla.
Çekistlarnıñ “tışqı doşmannar” isemlegendä berençe urınnı härçaq Quşma Ştatlar alıp tordı. Alarnıñ kübese Quşma Ştatlarnıñ töp maqsatı – Rusiäne kisäklärgä bülgäläw bulmasa, hiç yuğı anı buysındıru, dip ışana. 1980-nçe yılllarda Äfğanstan suğışı KGB belän CİA arasında ozaqa suzılğan nizaq bularaq qabul itelde. KGBnıñ bu suğışta ottıruın Andropov warisları äle dä onıta almıy. Putin tirälegendä berniçä qüätle çekist Äfğanstan aşa ütkän, şul isäptän, prezident idaräse başlığı urınbasarı Viktor İvanov, federal rezerv idaräse başlığı Aleksandr Grigoryev.
Şuşı suğışçan mentalitet çekistlarnıñ fiker yörtü ısulına tağın ber üzençälek birä, ul da bulsa “maqsat çaralarnı aqlıy” digän qaraş. Doşmannar belän uratıp alınğan xalättä, ilne niçek saqlarğa kirgen alar üzläre genä belä, häm şul beldekläre belän, bernindi çiklläwlärsez xäräkät itä.
Tanılğan xoquq yaqlawçı Sergei Kovalev 1999 yılda toraq yortlarda bulğan şartlawlarğa iminlek xezmätläreneñ ixtimal qatışın tikşerü öçen 2002 yılda bäysez komissiä tözegän ide. Bu törkemneñ äğzaları ber-ber artlı qorban buldı. Duma deputatı Sergei Yuşenkov 2003neñ aprilendä atıp üterelde. Duma deputatı jurnalist Yuri Çekoçixin şul yılnıñ yülendä ağulanıp wafat buldı. Elekke KGB xezmätkäre Mixail Trepaşkin 4 yılğa törmägä utırtıldı. Komissiäneñ töp şaxitı, elekke FSB ofitserı Aleksandr Litvinenko Londonda nurlanıştan ağulanıp ülde.
Çekistlar sistemasınıñ tağın ber üzençälege – yabıqlıq häm ütä kürenmäwçänlek. Putin idaräsendä xakimiät büleneşe yä cämğiät kontrole digän närsälär yuq. Aar eçke kontrol häm ışanıç, tuğrılıq belän alıştırılğan. Çerkesov yazuınça, bu sistema keşeläre prokurordan qala äle tuğanlıq töşençäse, üzläreneñ sistema tarafınnan yaqlanğan buluların belergä tieş.
KGB härçaq däwlät eçendä däwlät buldı. Putin idaräse bügen dä elekke KGB räweşendä eşli, cämğiätneñ här dairäsenä üz wäkillären urnaştıra, prokurorlar, xökemdarlar arasına ğına tügel, ä eşquarlar, säyäsmännär, xättä jurnalistlar arasına. Zamanında KGBdan qaçıp kitkän general Oleg Kalugin süzlärençä, KGBnıñ mänfäğäte bulmağan dairäse yuq, alar här ölkädä, dinnän alıp sportqa qädär.
1993 yılda Mäskäwdä ütkän “KGB: kiçä, bügen, irtägä” dip atralgan konferensiä, däwlät belän yäşeren xezmätlär idarä itkändä, ildä demokratik täräqqiät bula almıy, digän näticä çığarğan ide. Soñğı 15 yıldağı waqiğalar bu näticäneñ xaqlığın küp tapqır qabat rasladı.
ali ğilmi