Accessibility links

Кайнар хәбәр

Atlantikara mönäsäbätlärneñ bügenge torışı: anda da qarşılıqlar yuq tügel


Äle genä Pragada Atlantikara mönäsäbätlärneñ bügenge xäle turında fiker alıştılar, xörmätle tıñlawçılar. Konrad Adenauer fondı, Amerikan üzäge häm çexlarnıñ Yewropa säyäsäte institutı oyıştırğan xalıqara konferensiädä, Atlantikara mönäsäbätlär krizis kiçerä, ämma bu qarşılıqlar fundamental'' tügel, alar barı tik Äfğanstan, İran häm Ğiraq mäs''äläsendäge qaraşlarnıñ törle buluında ğına kürenä digän fiker äytelde.

Atlantikara mönäsäbätlär digän töşençäne Atlantik okeanınıñ ike yağında urnaşqan Amerika Quşma Ştatları häm Yewropa arasındağı bäyläneşlärne bilgeläw öçen qullanalar. Şuşı mönäsäbätlärgä bügenge köndä Ğiraq, İran häm Äfğanstandağı xällärgä qarata fiker törlelege xas, Yewropanıñ iminlek yanawlarına qaraşı Amerikanıqınnan şaqtıy üzgärä ikän.

Praga konferensiäsendä qatnaşuçılarnıñ qayberläre xätta, amerikannar häm yewropalılar küp kenä ölkälärdä törle planetadan çıqqan tösle, dip tä belderde. Misal öçen, Budapesttağı Cämäğät säyäsäte institutında eşläwçe Sever Voinescu:

"Yewropalılar häm amerikannarnıñ dönyağa qaraşları urtaq, xätta alar ber dönyada yäşi diärgä mataşularnı inde tuqtatırğa kiräk. Töp strategik häm xalıqara mäs''älälärdä amerikannar Marstan, ä yewropalılar Zöhrä yoldızdan çıqqan kebek. Alar bik az ölkälärdä genä kileşä, ä inde ber-bersen añlawları kimegännän kimi bara. Atlantikara büleneşneñ säbäpläre tirän, moña şaqtıy ozaq kilende häm bu tağın da däwam iter kebek kürenä", di Atlantikara qarşılıqlarnıñ tiränäyüe xaqında Voinescu.

İkençe dönya suğışınnan soñ tığız xezmättäşlek urnaştırğan Yewropa häm Amerika arasında xäzer çınnan da qayber problemalar bar.

Ämma şul uq konferensiädä, bu qarşılıqlar ayırım ber problemanı xäl itü yullarında ğına çağıla, ä tulayım alğanda Yewropa Berlege dä, Amerika Quşma Ştatları da üzläreneñ yäşäw strategiäsendä berük qimmätlärgä, berük ideallarğa nigezlänä, digän fiker köçle ide.

Şul uq İran, döresräge anıñ atom programması belän ni eşlärgä digän mäs''älädä - Yewropada yäşäwçelärneñ 47 protsentı, monı Tähranğa diplomatik basım yasap xäl itärgä kiräk disä, näq şul xätle uq amerikan östäldä xärbi çaralar kürü ixtimalı da torırğa tieş, dip isäpli.

Ğiraq mäs''äläsendä qarşılıqlar tağın da tiränräk. Yänä Sever Voinescu:

"Ğiraq Atlantikara mönäsäbätlär öçen köçle ber cir teträw tä''siren yasadı", di Voinescu.

Washingtondağı Yaqın Könçığış säyäsäte İnstitutında eşläwçe Simon Henderson da, ike aradağı qarşılıqlar kübräk iğtibar taläp itä dip uylıy:

"Min Ğiraq, Äfğanstan mäs''äläsen alay zur faciğä dimäs idem, ämma hiçşiksez alarnı yanawlar, häm däwamlı yanawlar dip atarğa bula", di Henderson.

Praga konferensiäsendä qatnaşuçılar, Atlantikara mönäsäbätlär öçen qurqınıçnı Ğiraq, Äfğanstan yä İran ğına tudırmıy, di. Rusiäneñ dönyadağı üz tä''siren arttıru tırışlıqları, anıñ här ölkädä diärlek Könbatışqa qarşı çığa başlawı, Amerika häm Yewropanıñ moña urtaq qaraş buldıra almawı şulay uq Atlantikara mönäsäbätlär öçen olı ber yanaw bulıp tora.

Kärim Kamal
XS
SM
MD
LG