III Bötendönya tatar kongressı tämamlandı

Qazanda yañalıqlar şunıñ qädär küp, qaysısınnan başlarğa da belmässeñ. Älbättä, pänceşämbe kiç üz eşen tämämlağan öçençe Bötendönya tatar kongressı iğtibar üzägendä qala birä. 29 avgustta uzğan utırışta rezolütsiälär uqılğanda tınıç qına barğan kongress köymäse çayqalıp aldı. Tatar ictimaği üzägeneñ radikal' äğzaları Färit Xäbibullin, Ğayal Mortazin, Fäwziä Bäyrämova qorıltaynıñ eşen berküpme tänqitläp, qayber mäs’älälärne qabırğası belän quydılar. Mäsälän, Bäyrämova keşe xoquqların yaqlıy torğan maxsus komissiä tözergä wä anda çit ildä yäşäwçe tatar yuristların kertergä täqdim itte. Xäbibullin isä, çığış yasawçılar aldan äzerlängän, alar arasında millät problemaların añlağan, yanıp yörgännär, zamanında açlıq totqannarnıñ kermäwenä rizasızlıq belderde. Dramaturg Tufan Miñnullin qorıltayda da, qorıltayğa xätle dä III Kongressnı «isän qalırğa tırışu qorıltayı» dip atağan ide. Läkin parlament utırışlarında dawıllarnı küp kürgän Färit Möxämmätşin çayqalğan köymäne yañadan tınıç suğa kertep cibärde. Häm kongress eşen uñışlı tögälläde. Äytergä kiräk, qorıltay aldan uq äzerlängän ide. Utırış barışında ällä belmiçä, ällä kemneñder mäkerle niäte arqasında jurnalistlarğa 13 bitlek alıp baru tärtibe taratıldı. Ğämäldä bu qorıltaynıñ senariäse bulıp çıqtı. Anda xättä qul çabularnıñ urını, waqıtı kürsätelgän ide. Kongress citäkçeseneñ kem ikäne häm anıñ açıq räweştä saylanuı da yazılıp quyğan ide. Monı jurnalistlar kölemseräp uqıp çıqtılar. Läkin qorıltay soñğı öleşendä senariydän çitkä taypıldı. Başqarma komitetnıñ 39 äğzası açıq tawış birü yulı belän saylandı. Soñraq alar cıyılıp Bötendönya tatar kongressı räise itep «Qazan» milli mädäniät üzäge direktorı Rinat Zakirovnı sayladılar. Älbättä, delegatlar häm qunaqlar arasında başqa däğwaçılarnıñ da iseme yörde. Läkin bu iskä alınğan 13 bitlek senariyda nik Zakirov digän sorawğa cawap tabıp bula ide. Çönki anıñ kandidaturası Mintimer Şäymiev belän aldan täğäyenlängän bulğan. Tağın şunısın da äytergä bula. İnde küp yıllar däwamında Zakirov tatar mädäniätenä igelekle xezmät itä. Elegräk ul obkomda mädäniät, soñraq agitatsiä häm propaganda büleklärendä eşläde, sänğätkärlärgä yärdäm itep tora ide. Konservativ Lenin muzeyın milli mädäniät üzägenä äwerelderü eşendä dä Rinat äfändeneñ öleşe zur. «İdel» filarmoniäsen, «Qazan» biü ansamblen, eşsez qalğan küp kenä artistlarnı sıyındırğan, alarnı üsterüçe, alar turında qayğırtuçı da Rinat Zakirov ul. Oçraşu waqıtında eşlekle äñgämä bulğan. Başqarma komitetı äğzaları tatar xalqınıñ iñ awırtqan cirläre turında Putinğa açıqtan-açıq zarlanğannar. Mäsälän, Başqortostan tatarlarınıñ berençe sıynıftan tatarça uqu mömkinçelege bulmawın işetkäç, Rusiä prezidentı «bu axmaqlıq», dip beldergän. Bu oçraşuda Mortaza Räximovnıñ da utıruın iskä alsaq, bälkem, kiläçäktä älege problemağa iğtibar itärlär. Tatar kongressı 10 yıl eçendä baytaq istälekle ğämällär uzdırsa da, anıñ eşendä qayçaq töple, citez oyıştıruçınıñ citenkerämäwe sizelä ide. Qazan şähäre xakimiäte belän tığız elemtädä torğan, şähär şurası deputatı Zakirov cıñ sızğanıp eşkä alınsa, kiläçäktä kongress küp faydalı ğämällär başqarır äle. Comğa könne Başqarma komitet äğzaları pänceşämbe kiç Qazanğa kilgän Rusiä prezidentı Putin, anı ozatıp yörüçe Mäskäw türäläre, Tatarstan häm Başqortostan prezidentları Şäymiev häm Räximov belän oçraştılar. Bu çarada Rusiä prezidentına III qorıltayda qabul itelgän möräcäğät tapşırıldı. Qorıltay eşe, anıñ näticäläre xaqında kiläçäktä mäqälälär bulır. Bügengä, uzğan eşkä salawat dip äytäse kilä. Biş yılğa ber Qazanğa cıyılıp küreşü-söyläşü üze genä dä bik möhim ğämäl. Ber küreşü — üze ber ğomer, dilär. Közen xalıq sanın alu däwerendä tatarlar berdämlek säyäsäten totsalar bu, älbättä, qorıltaynıñ qazanışı bulır ide. Pänceşämbe kiç sänğät ostaları Kongress delegatları öçen zur konsert quydılar. Ul «Tuğan tel» cırın kümäkläp başqaru belän tämamlandı. Kongress TNV kanalı häm İnternet çeltäre aşa turıdan-turı tapşırıldı. Comğa kön irtän İnternetnı 1500 keşe qarağan, digän xäbär buldı. Bu Salawat konsertın qarawçılardan da kübräk. Bu yazmanı efirğa äzerlägändä, «Azatlıq» radiosınıñ Qazan byurosına Kanadadan ber faks kilep ireşte. Anı millättäşebez Ayaz Agiş yullağan. Anda mondıy xisle yullar bar. «Min üzem berençe Kongressqa Yaponiädän barğan idem. Xäzer Kanadanıñ başqalası Ottavada yäşim. Bügen Kongressnı İnternet aşa bik yaratıp qaradım. Küzemnän yäşlär kilde. Üzem yıraq Kanadada bulsam da, aqılım, küñelem wä yörägem belän Qazanğa barıp qayttım». Ayaz äfände Agiş İnternet aşa tapşırunı oyıştıruçılarğa olı räxmätlären belderä.