Tatarstannnıñ räsmi elektron gäzite bulgan Intertat.ru säxifäsendäge forumda, çärşämbe kön tatar häm başkortlarnı ber-bersenä qarşı sugışqa öndägän yazmalar kürengäläp aldı. Läkin mondıy yazmalar säxifäneñ administratorı tarafınnan tiz arada yuq itelä tordı. Ğadi tatar häm başkortlar arasında milli xislär nigezendä ızgış häm talaşlar bulmasa da, qayber intelligentsiä wäkilläreneñ tagın altı könnän başlanırga torgan xalıq sanın alu aldınnan ğäyep taşlaular arta başladı.
Ufada uzğan «Başqortostan tarixın falsifikatsiäläw» isemle konferentsiä Tatarstan prezidentı Mintimer Şäymievqa möräcägat cibärde. Başkortostan yazuçılar berlege räise Rawil Bikbaev, Jurnalistlar berlege räise Marsel Sälimov, Ufa däwlät tatar teatrı direktorı Ural Ğirfatullin qul quyğan älege möräcägattä, Rusiä prezidentı V.Putinnıñ tatar cämägatçelege belän oçraşu waqıtında, qayberäülär Başqortostan citäkçelegenä qarata yalgan mäglümatlar taratttı dip belderälär. Başqortostandagı tatarlarnıñ böten ixtıacları qänägätländerelgän dip yazalar häm Mintimer Şäymievtän, üzeneñ avtoritetın qullanıp, bu cimergeç köçlärneñ gämällären tuqtatunı sorıylar. Läkin, Başqortostan cirendä Tatarstannıñ Däülät cır häm biyü ansamblen genä tügel, ä barı mäxäbbät turında cırlar cırlap tanılgan Liliä Mullagalievanıñ da kontsertları özelüe, ixtıac qänägätländerelgän digän matur süzlärne añlata mikän? Bu möräcägätkä qul quyuçılar arasında tatar häm başkortlarnıñ tere legendası, sandugaçı Färidä Kudaşeva da bar.
Bez, Färidä xanımnı mondıy möräcägatkä qul quyarga ni-närsä mäcbür itte ikän dip, Ufaga şaltırattıq. Niätebez, cawap nindi genä buluına qaramastan, tıñlauçılarga citkerü ide. Färidä apa bolay dide:
Min imzalar cıep yörergä ber dä yaratmıym. Küñelemä bik awır bulıp señep qalgan, tege raskulaçivanie waqıtınnan, balaçaqtan. Yäşerep-yaşerep imzalar cıep yörü xäteremdä qalgan. Ul çista, taza, saf eş bulsa, alay eşlänmi bit inde ul, açıqtan-açıq eşlänä. Şulay ittelär bit mine. Menä şundıy, ällä nindi eşkä buyadılar. Mine berniçä kön soradılar alar. Ä sez yazdırıp barasızmı, yazdırmıgız, kiräkmi.
Färidä xanım üzeneñ söylägännären tasmaga yazdırıp barmawnı soragaç, bez monı ütädek. Şulay da, ul, äykän süzlären, fikerlären tıñlauçılarga citkeregä röxsät birde. Färidä xanım, äytüenä qaraganda, aña Başkortostan yazuçıları berlege räise Rawil Bikbaev berençe könne imza quydırırga dip möräcägat itkäç, ul qul quymagan. İkençe könne tagın qul quyuların ütenep şaltıratqaç, Färidä xanım, imza salgan. «Tatar-başkort mäsäläläre bik qatlaulanıp kitmäsen öçen, - dip añlata ul. - Läkin küzlärem naçar kürä, möräcägatne cünläp uqıy da almadım. Qul quygannıñ ikençe könendä, eş närsädä ikänen añlap, imza cıyuçı Başkortostan yazuçılar berlegenä şaltıratıp äyttem, min kotegariçnıy qarşı, imza quymadım dip sanagız, didem»,- di Färidä Kudaşeva. Xäzer ul Mintimer Şäymievqa şuşı xällärne añlatıp xat yaza. «Bugen-irtägä fax aşa cibäräm»,- di. Färidä xanım, min ike xalıqnı da tigez küräm, miña alar ike küzem kebek yaqın, dip añlata. «Min ğömerem buyı säyäsätkä qatnaşmadım, ğömerem buyı ike xalıqnıñ da cırların cırlap, moñların, köylären tarattım. Menä xäzer şundıy xäl kilep tudı», - dip söyli söekle cırçıbız.
Ä ğadi xalıq, ğadi tatar belän başqort arasında bernindi dä qarşılıq yuq, älbättä. Ğömer buyına kilen birep, qoda-qodagıy bulıp, ber moñda moñlanıp yäşägän ike tugandaş xalıq arasında qarşılıq bula da almıy. Läkin qayber zıyalılarnıñ, Färidä Kudaşeva kebek ike xalıqnınñ da böek cırçısın xafaga salıp yörüläre genä kileşep betmi. Färidä apa, şuşı xällärdän soñ, çüt kenä insult bulmadı, di. Bez dä, Färidä apadan gafu ütenäbez. Kemnärder yasagan yalgışlıqqa açıqlıq kertep, başkort-tatar sandugaçın şaltıpatıp borçıganıbız öçen.
Räfis Cämdixan
Ufada uzğan «Başqortostan tarixın falsifikatsiäläw» isemle konferentsiä Tatarstan prezidentı Mintimer Şäymievqa möräcägat cibärde. Başkortostan yazuçılar berlege räise Rawil Bikbaev, Jurnalistlar berlege räise Marsel Sälimov, Ufa däwlät tatar teatrı direktorı Ural Ğirfatullin qul quyğan älege möräcägattä, Rusiä prezidentı V.Putinnıñ tatar cämägatçelege belän oçraşu waqıtında, qayberäülär Başqortostan citäkçelegenä qarata yalgan mäglümatlar taratttı dip belderälär. Başqortostandagı tatarlarnıñ böten ixtıacları qänägätländerelgän dip yazalar häm Mintimer Şäymievtän, üzeneñ avtoritetın qullanıp, bu cimergeç köçlärneñ gämällären tuqtatunı sorıylar. Läkin, Başqortostan cirendä Tatarstannıñ Däülät cır häm biyü ansamblen genä tügel, ä barı mäxäbbät turında cırlar cırlap tanılgan Liliä Mullagalievanıñ da kontsertları özelüe, ixtıac qänägätländerelgän digän matur süzlärne añlata mikän? Bu möräcägätkä qul quyuçılar arasında tatar häm başkortlarnıñ tere legendası, sandugaçı Färidä Kudaşeva da bar.
Bez, Färidä xanımnı mondıy möräcägatkä qul quyarga ni-närsä mäcbür itte ikän dip, Ufaga şaltırattıq. Niätebez, cawap nindi genä buluına qaramastan, tıñlauçılarga citkerü ide. Färidä apa bolay dide:
Min imzalar cıep yörergä ber dä yaratmıym. Küñelemä bik awır bulıp señep qalgan, tege raskulaçivanie waqıtınnan, balaçaqtan. Yäşerep-yaşerep imzalar cıep yörü xäteremdä qalgan. Ul çista, taza, saf eş bulsa, alay eşlänmi bit inde ul, açıqtan-açıq eşlänä. Şulay ittelär bit mine. Menä şundıy, ällä nindi eşkä buyadılar. Mine berniçä kön soradılar alar. Ä sez yazdırıp barasızmı, yazdırmıgız, kiräkmi.
Färidä xanım üzeneñ söylägännären tasmaga yazdırıp barmawnı soragaç, bez monı ütädek. Şulay da, ul, äykän süzlären, fikerlären tıñlauçılarga citkeregä röxsät birde. Färidä xanım, äytüenä qaraganda, aña Başkortostan yazuçıları berlege räise Rawil Bikbaev berençe könne imza quydırırga dip möräcägat itkäç, ul qul quymagan. İkençe könne tagın qul quyuların ütenep şaltıratqaç, Färidä xanım, imza salgan. «Tatar-başkort mäsäläläre bik qatlaulanıp kitmäsen öçen, - dip añlata ul. - Läkin küzlärem naçar kürä, möräcägatne cünläp uqıy da almadım. Qul quygannıñ ikençe könendä, eş närsädä ikänen añlap, imza cıyuçı Başkortostan yazuçılar berlegenä şaltıratıp äyttem, min kotegariçnıy qarşı, imza quymadım dip sanagız, didem»,- di Färidä Kudaşeva. Xäzer ul Mintimer Şäymievqa şuşı xällärne añlatıp xat yaza. «Bugen-irtägä fax aşa cibäräm»,- di. Färidä xanım, min ike xalıqnı da tigez küräm, miña alar ike küzem kebek yaqın, dip añlata. «Min ğömerem buyı säyäsätkä qatnaşmadım, ğömerem buyı ike xalıqnıñ da cırların cırlap, moñların, köylären tarattım. Menä xäzer şundıy xäl kilep tudı», - dip söyli söekle cırçıbız.
Ä ğadi xalıq, ğadi tatar belän başqort arasında bernindi dä qarşılıq yuq, älbättä. Ğömer buyına kilen birep, qoda-qodagıy bulıp, ber moñda moñlanıp yäşägän ike tugandaş xalıq arasında qarşılıq bula da almıy. Läkin qayber zıyalılarnıñ, Färidä Kudaşeva kebek ike xalıqnınñ da böek cırçısın xafaga salıp yörüläre genä kileşep betmi. Färidä apa, şuşı xällärdän soñ, çüt kenä insult bulmadı, di. Bez dä, Färidä apadan gafu ütenäbez. Kemnärder yasagan yalgışlıqqa açıqlıq kertep, başkort-tatar sandugaçın şaltıpatıp borçıganıbız öçen.
Räfis Cämdixan