Accessibility links

Кайнар хәбәр

Keşe xoquqların yaqlawçılar Çeçen qaçaqlarınıñ mäcbüriläp Çeçnägä qaytarıluın tuqtatu öçen Amerikadan yardäm ezli


Küptän tügel Russiä İnguşetiädäge Çeçen qaçaqların mäcbüriläp Çeçnägä qaytara başladı. Aki Yurt yanındağı 2700 keşelek lager inde yabıldı. Keşe xoquqların yaqlawçı oyışmalar Mäskäwne qaçaqlarnı mäcbüriläp qaytarudan tuqtatu öçen Quşma Ştatlardan yardäm sorap möräcäğät itä.

Keşe xoquqların yaqlaw oyışmaları bu atnada AQŞ xökümätennän Russiägä tä’sir itüne sorap möräcäğät itä. Alar Aki Yurt lagerın yapqanda qaçaqlarğa bernindi saylaw mömkinlege birelmäde häm bu xalıqara qanunnarğa qarşı kilä dip täqrarlıy. Mäskäw isä Çeçnädäge wäzğiät totrıqlaştı häm yıl axırına qädär tağın 5 lager yabılaçaq dip belderä. Könbatıştağı humanitar oyışmalar Çeçnädä äle iminlek yuq dip lagerlarnı yabunı tuqtatırğa, yäki, hiçyuğı, yazğa qädär kiçekterergä tırışa. Ämma alar öçen bügen xätta 20 meñläp çeçen qaçağı yazmışı qıl östendä torsa da, Waşintonnıñ yardämenä ällä ni ömet bula almıy. Çönki bügen Quşma Ştatlar Ğiraq häm terrorçılıqqa qarşı suğış belän mäşğül.

Şulay da Aki Yurt qaçaqlarınıñ berse Yelena İliçeva Reuter agentlığı aşa üz zarın böten keşegä citkerergä teli. (AUDIO)

İnguşetiädä Keşe xoquqların yaqlawçı ber oyışma wäkile Greg Brown häm anıñ xezmättäşläre bu atnada Däwlät Departamentı häm Aq Yort wäkilläre belän oçraşular ütkärä. Ul Russiädäge eşçänlekkä qiınlıqlar tudırmas öçen oyışma isemen atamawnı soradı. Brown älege oçraşular turında bolay dip belderde.

AUDİO: Ägär dä Amerikadan citärlek basım yasalsa, häm bu xäkümät wäkilläre belän oçraşuda kütärelüçe mäs’älälärneñ berse, qaçaqlarnı, hiçyuğı, yazğa qädär qaldırıp bulaçaq. Bezneñ añlawıbızça, xakimiätlär xäzergä başqa lagerlarnı yapmasalar da, yazın alarnıñ barısına da yabarğa tırışaçaqlar. Anisi da yaman, ämma xäzer, qişin qaçaqlar salqinğa botenläy bernärsäsez jibärele.

Brown AQŞ räsmiläre belän oçraşular barışın uñay bäyäläsä dä Waşington yardäm itäçäkme-yuqmı ikäne turında älegä berni dä äytä almıy.

Human Rights Watch keşe xoquqların yaqlaw oyışması wäkile, kiçä genä Aki Yurt lageren barıp qarağan Peter Burkhardt Reuter agenlığına menä närsälär söyläde. AUDIO: İnguşetiädäge Aki Yurt lagerenda 3 meñnän artıq keşe yäşägän. Häm uzğan ayda Russiä xakimiätläre alarnıñ barısın da kitärgä mäcbür itkän. Lagerga kön sayın Russiä xärbiläre kilep alarğa Çeçnägä qaytıp kitärgä quşqan. Axır çiktä Russiä xakimiätläre çatırlarda yäşäwçelärgä gaz häm elektr birünı tuqtatıp alarnı qaytıp kitärgä mäcbür itkän.

AQŞ däwlät departamentı Aki Yurt lageren yabunı “mäcbüriläp quıp cibärü” dip atap protest beldersä dä älegä qaçaqlarnı yaqlap başqa adımnar yasamas kebek. Çeçnädä tınıçlıq öçen Amerika komitetınıñ başqarma citäkçese Glen Howard söyli. AUDIO: Strategik yaqtan Quşma Ştatlarnı Ğiraq mäs’äläse şul qädär nıq borçıy ki, Çeçnä mäs’äläsendä alar ni genä eşläsä dä yomşaq bulıp çığa. Ämma bu andağı xällärne tuqtatu öçen citärlek tügel. Andağı xällärne cämäğätçelek aldında ğäyepläp çığu kiräk bulaçaq.

Howard yaqın arada Quşma Ştatlarnıñ bu uñaydan nindi dä bulsa belderü yasawın kötärgä kiräk tügel dip isäpli. Şul uq komitetnıñ ikençe ber wäkile Chris Swift xäzer Quşma Ştatlar “terrorğa qarşı suğış ul Möselmannarğa qarşı suğış” digän fikerne kire qağarğa teläwen kürsätergä tieş dip isäpli. Anıñ fikerençä Buş Administratsiäse öçen 2 törle mömkinlek bar. Berençese Çeçen nizağın çişü ikençese İzrail’- Fälestin mäs’äläse.

AUDIO: Minemçä, Ğiraqqa qarşı suğış aldınnan älege ike frontnıñ berärsendä ni dä bulsa eşlämi torıp, administratsiä öçen bu fiker belän bäxäsläşü bik qiın bulaçaq.

Ämma Howard älegä Çeçnä mäs’äläsendä AQŞ berni eşli almıy, çönki Ğiraqqa qarşı xärbi çaralar başlaw öçen aña BMO iminlek şurasında Russiäneñ yaqlawı kiräk bulaçaq di.

Naif Aqmal, Azatlıq Radiosı
XS
SM
MD
LG