Martta uzaçaq referendumda mömkin qädär kübräk xalıqnı qatnaştıru häm şulay itep, yaña Konstitutsiäneñ kiñ yaqlanuwın kürsätü maqsatında federal’ xakimiat, Putin färmanı dönya kürü belän, İnguşetiädäge çäçän qaçaqları utarların yabıp, andağı keşelärne köçläp diyärlek kire Çeçnägä qaytaru yulın sayladı. Moña qädär, üktäbrdä uzğan canisäptä dä, soñğı un yılda suğış häm dähşät kiçergän, distälägän meñ keşese yuq itelgän yä qaçıp kitkän respublikada, xalıq sanınıñ ni ğäcäp artuwı açıqlanğan ide. Xäzer menä şul xalıq tağın da artırğa tora, Rusiä İnguşetiädäge ber qaçaq utarın inde yaptı, başqalarında isä, ägär dä andağılar kire Çeçnägä qaytmasa, gaz häm elektr belän tä’min itüne kisärgä tora. Läkin, Çeçnädäge bäysezlek tarafdarlarına qarşı suğış alıp baruçı federal’ köçlärdän qurqu şundıy zur ki, qaçaqlar kire qaytırğa bötenläy telämi. Şularnıñ berse, Cäbrail Galuyev Wall Street Journal basması xäbärçesenä, ägär dä federallar biregä tanklar belän kilep keşelärne çatırlarınnan köçläp çığarsa da, min monnan kitmiyäçäkmen, miña monda ülü xäyerleräk, çönki biredä hiç yuğı kem dä bulsa minem ülemem turında beläçäk. Çeçnädä isä min yuğalaçaqmın ğına dip belderde. Galuyev kebeklär ber-ike genä tügel, alarnıñ sanı distälägän meñ. Häm alar Çeçnädäge çın wäzğiatne, köndälek suğışlarnı, federallarnıñ niçek itep çistartular ütkärüwen bik yaxşı belä. Comğa könne Groznıydağı xökümät yortın şartlatu, häm anda 30-dan artıq keşeneñ hälak buluwı, Çeçnädäge, Mäskäw bizäp kürsätkän tügel, ä çın xällärneñ nindi buluwın yaxşı kürsätä. Qaçaqlarnı qaytaru kiräklegen Rusiä citäkçeläre, Çeçnädä yäşäwneñ xäzer inde alar öçen imin buluwı belän dä aqlarğa tırışa, läkin soñğı xällär sürätendä monıñ da çınbarlıqqa bik ük turı kilep betmäwe kürenä. İnguşetiädäge qaçaq utarların yabu nigezdä, federallarğa qarşı suğışın däwam itkän çäçän suğışçılarına faydağa bulaçaq digän qaraş ta bar. Xäbärçe bularaq Çeçnädä eşläp alğan häm andağı wäzğiatne küzätep barğan İrek Mortazin, Tatarstan prezidentınıñ elekke matbuğat wäkile, näq menä şulay isäpli.
Audio
Rusiä xakimiate, Çeçnägä qaytu mäs’äläsendä qaçaqlarğa bernindi dä basım yasamawı, monıñ barı tik ixtiari räweştä genä eşlänüwe xaqında äytsä dä, keşe xoquqların yaqlawçı häm qaçaqlar belän eşläwçe törle xalıqara oyışmalar, federallarnıñ utarlardağı xalıqqa, gaz häm elektr tä’minatın kisü, xätta cinayät eşläre açu belän yanawı turında xäbär itä. Human Rights Watch oyışmasınıñ Mäskäwdäge başlığı Anna Neistat, Rusiä räsmiläreneñ, qaçaqlarnıñ Çeçnägä qaytuwı tulısınça ixtiari digän süzläre döreslekkä turı kilmi dip belderde. Qaçaqlar üzläre isä, federallarnıñ yannarına kilep, gaz häm elektrnı ezgänçe küçep qaluwığız xäyerleräk, utarlarnı yabu qararı inde qabul itelde, yä küçäsez, yä biredä qatıp üläçäksez dip yörüläre xaqında xäbär itä.
Kärim Kamal, Praga
Audio
Rusiä xakimiate, Çeçnägä qaytu mäs’äläsendä qaçaqlarğa bernindi dä basım yasamawı, monıñ barı tik ixtiari räweştä genä eşlänüwe xaqında äytsä dä, keşe xoquqların yaqlawçı häm qaçaqlar belän eşläwçe törle xalıqara oyışmalar, federallarnıñ utarlardağı xalıqqa, gaz häm elektr tä’minatın kisü, xätta cinayät eşläre açu belän yanawı turında xäbär itä. Human Rights Watch oyışmasınıñ Mäskäwdäge başlığı Anna Neistat, Rusiä räsmiläreneñ, qaçaqlarnıñ Çeçnägä qaytuwı tulısınça ixtiari digän süzläre döreslekkä turı kilmi dip belderde. Qaçaqlar üzläre isä, federallarnıñ yannarına kilep, gaz häm elektrnı ezgänçe küçep qaluwığız xäyerleräk, utarlarnı yabu qararı inde qabul itelde, yä küçäsez, yä biredä qatıp üläçäksez dip yörüläre xaqında xäbär itä.
Kärim Kamal, Praga