Çınlap ta, Farsı qultığında 100 meñnän artıq Amerikan xärbie toruwın, räsmi Waşingtonnnıñ, başqa illär quşılamı-yuqmı, Amerika, Saddamnı qoralsızlanıdıraçaq, dip kön sayın diärlek tuqıp toruwın iskä alsañ, Ğiraq suğışına äzerlek, ğalimnär tele belän äytkändä, kire qaytu noqtasın inde uzdı sıman. Suğışnı buldırmıy qalu öçen, bälki, tağın ber-ike mömkinlek qala. Waşingtonda urnaşqan Strategik tikşerenülär Üzäge belgeçe Judith Kipper, Azatlıq radiosına äytüençä, anıñ berençese – bik ğadi:“Saddamnı bärep töşerü, misal öçen, kemder anı atıp üterä.”
Audio [Judith Kipper]
Äytergä kiräk, Bagdadta fetnä oyıştıru ideasın, Waşingtonda iñ yuğarı kabinetlarda işetergä bula. Ser tügel, Saddamıñ iñ yaqın dairäse, xättä, elitalı respublikan gvardiäsendä, aña açu totqan keşelär bar. Tik Saddam alarnı şul tiklem örketep betergän ki, alarnıñ nindi dä bulsa fetnägä baruwı ikele.
Suğışnı buldırmıy qalu öçen tağın ber mömkinlek turında, Reagan çorında İminlek Şurası ägzası bulıp torğan, xäzer Michigan Universitetı professorı Raymond Tanter äytte. “Zolım illär” dip atalğan kitap avtorı Raymond Tanter süzlärençä, kötmägändä Saddam, ximik häm biologik qoralların yuq itüwe turında dokumentlar çığarıp salırğa mömkin:
Audio [Raymond Tanter]: Bu älbättä, başqa sıymaslıq scenario, di Raymond, läkin, soñğı mizgedä Saddam buysınırğa mömkin. Çönki ul qoralın yuq itä ala, ä soñnan anı yañadan tözi başlarğa mömkin.
Şuşı yallarda Bagdadta säyläşülär ütkärep qaytqan BMOnıñ baş qoral inspektorları Hans Blix häm Mäxämmät Äl-Baradei, Ğiraq pozitsiäsendä küpmeder täräqqiät buluwın xäbär itte. 27 ğinwarqda bulğan berençe xisabında, alar Ğiraqnıñ xezmättäşlegen “tulı tügel” dip bäyälägän ide. Comğa könne Blix häm Äl-Baradei İmimlek Şurasında qabat xisap totaçaq.
İminlek Şurasında veto xoquqına iä bulğan, berniçä äğza, şul isäptän, Fransiä, Rusiä, Qıtay, Ğiraqqa xärbi xöcüm başlawğa qarşı. Uzğan atna axırında Fransiä belän Germaniäneñ, Waşington planına alternativa bularaq, yaña täqdim belän çığaçağı mäglüm buldı.
Şunısın da äytergä kiräk, Quşma Ştatlarnıñ tarafdarı sanalğan illärdä dä, xalıq fikere suğışnı xuplawdan yıraq. Menä ber genä misal, uzğan comğada Törkiä Parlamentı Amerkan belgeçlärenä xärbi nığıtmalarında yañartu eşläre başlarğa röxsät birde. Älege adımnı küplär, Ğiraq suğışına äzerlek çarası dip bäyäli. Törkiädä xalıqnıñ 80 protsentı kürşe Ğiraqtağı suğışqa qarşı buluın iskä alıp, Parlament bu mäsäläne yäşeren tawışqa quydı. Utırışnıñ stenogramması, tawış birü näticäläre baır tik 10 yıldan soñ iğlan iteläçäk.
Saddamda küpläp üterü qoralı buluda şiklänmägän Waşington, üz fikerendä qatı tora. Uzğan yäkşämbe George Buş, çirattağı tapqır, Berläşkän Millätlärne nıqlı süzen äytergä çaqırdı. Waşington, Ğiraqqa qarşı köç qullanuğa yul açqan yaña rezolutsiä teläwen yäşermi, läkin bu rezolutsiä bulmağan oçraqta, bareber, xäräkät itäçägen belderä:
Audio [George Buş]: Ber närsä açıq, di Buş. Quşma Ştatlar, duslarıbıznıñ iminlege öçen, tınıçlıq xaqına, ägär Saddam üze qoralsızlanmasa, bez anı mäcbür itäçäkbez.
Belgeçlär äytüençä, Buş administratsiäse, Saddamnı barı tik köç belän alıştırıp bula, digän fikerdä, ä anı bärep töşergännän soñ, bar töbäkkä kiläçäk fayda, suğış çığımnarınnan küpkä möximräk, dip sanıy. Qısqası, räsmi Waşington, Ğiraqqa xöcüm başlaw mäsäläsendä qararın inde qılğan sıman. Moña işarä itkän tağın ber misal: şuşı atnada Senatnıñ Tışqı bäyläneşlär komitetında ütäçäk tıñlawlar, Ğiraqta suğış başlaw-başlamaw mäsäläsenä tügel, ä suğıştan soñ, Ğiraqnı tözekländerü eşlärenä bağışlana.
Ali Gilmi, Praga
Audio [Judith Kipper]
Äytergä kiräk, Bagdadta fetnä oyıştıru ideasın, Waşingtonda iñ yuğarı kabinetlarda işetergä bula. Ser tügel, Saddamıñ iñ yaqın dairäse, xättä, elitalı respublikan gvardiäsendä, aña açu totqan keşelär bar. Tik Saddam alarnı şul tiklem örketep betergän ki, alarnıñ nindi dä bulsa fetnägä baruwı ikele.
Suğışnı buldırmıy qalu öçen tağın ber mömkinlek turında, Reagan çorında İminlek Şurası ägzası bulıp torğan, xäzer Michigan Universitetı professorı Raymond Tanter äytte. “Zolım illär” dip atalğan kitap avtorı Raymond Tanter süzlärençä, kötmägändä Saddam, ximik häm biologik qoralların yuq itüwe turında dokumentlar çığarıp salırğa mömkin:
Audio [Raymond Tanter]: Bu älbättä, başqa sıymaslıq scenario, di Raymond, läkin, soñğı mizgedä Saddam buysınırğa mömkin. Çönki ul qoralın yuq itä ala, ä soñnan anı yañadan tözi başlarğa mömkin.
Şuşı yallarda Bagdadta säyläşülär ütkärep qaytqan BMOnıñ baş qoral inspektorları Hans Blix häm Mäxämmät Äl-Baradei, Ğiraq pozitsiäsendä küpmeder täräqqiät buluwın xäbär itte. 27 ğinwarqda bulğan berençe xisabında, alar Ğiraqnıñ xezmättäşlegen “tulı tügel” dip bäyälägän ide. Comğa könne Blix häm Äl-Baradei İmimlek Şurasında qabat xisap totaçaq.
İminlek Şurasında veto xoquqına iä bulğan, berniçä äğza, şul isäptän, Fransiä, Rusiä, Qıtay, Ğiraqqa xärbi xöcüm başlawğa qarşı. Uzğan atna axırında Fransiä belän Germaniäneñ, Waşington planına alternativa bularaq, yaña täqdim belän çığaçağı mäglüm buldı.
Şunısın da äytergä kiräk, Quşma Ştatlarnıñ tarafdarı sanalğan illärdä dä, xalıq fikere suğışnı xuplawdan yıraq. Menä ber genä misal, uzğan comğada Törkiä Parlamentı Amerkan belgeçlärenä xärbi nığıtmalarında yañartu eşläre başlarğa röxsät birde. Älege adımnı küplär, Ğiraq suğışına äzerlek çarası dip bäyäli. Törkiädä xalıqnıñ 80 protsentı kürşe Ğiraqtağı suğışqa qarşı buluın iskä alıp, Parlament bu mäsäläne yäşeren tawışqa quydı. Utırışnıñ stenogramması, tawış birü näticäläre baır tik 10 yıldan soñ iğlan iteläçäk.
Saddamda küpläp üterü qoralı buluda şiklänmägän Waşington, üz fikerendä qatı tora. Uzğan yäkşämbe George Buş, çirattağı tapqır, Berläşkän Millätlärne nıqlı süzen äytergä çaqırdı. Waşington, Ğiraqqa qarşı köç qullanuğa yul açqan yaña rezolutsiä teläwen yäşermi, läkin bu rezolutsiä bulmağan oçraqta, bareber, xäräkät itäçägen belderä:
Audio [George Buş]: Ber närsä açıq, di Buş. Quşma Ştatlar, duslarıbıznıñ iminlege öçen, tınıçlıq xaqına, ägär Saddam üze qoralsızlanmasa, bez anı mäcbür itäçäkbez.
Belgeçlär äytüençä, Buş administratsiäse, Saddamnı barı tik köç belän alıştırıp bula, digän fikerdä, ä anı bärep töşergännän soñ, bar töbäkkä kiläçäk fayda, suğış çığımnarınnan küpkä möximräk, dip sanıy. Qısqası, räsmi Waşington, Ğiraqqa xöcüm başlaw mäsäläsendä qararın inde qılğan sıman. Moña işarä itkän tağın ber misal: şuşı atnada Senatnıñ Tışqı bäyläneşlär komitetında ütäçäk tıñlawlar, Ğiraqta suğış başlaw-başlamaw mäsäläsenä tügel, ä suğıştan soñ, Ğiraqnı tözekländerü eşlärenä bağışlana.
Ali Gilmi, Praga