Accessibility links

Кайнар хәбәр

Tatarstan Fännär Akademiäseneñ yıllıq utırışı: yäş ğalimnär kiräk


2003 yılnıñ inde ikençe ayı tämamlanıp kilsä dä, Tatarstannıñ küpçelek däwlät oyışmaları yıllıq utırışların ütkärmägän, näticälär bilgelämägän ide äle. Şuşı atnağa 6 ministrlıq häm däwlät komitetı üzeneñ yıllıq utırışların planlaştırğan. Däwlät Statistika komitetı sişämbe könne üzeneñ uñışları häm citeşsezlekläre turına xisap totsa, çärşämbedä, tışqı iqtisadıy xezmättäşlek häm finanslar ministrlıqları yıl näticäläre, alğa taba plannarı turında iğlan itte. Pänceşämbe könne, şundıy uq çaralar, iqtisat häm transport ministrlıqlarında ütäçäk.

Tatarstannıñ räsmi oyışmaları belän bergä yılğı yomğaqnı Tatarstan Fännär Akademiäse dä yasadı. Tatarstan fännär akademiäse Prezidentı Mansur Xäsänov üzeneñ 1 säğättän artıq däwam itkän çığışında Akademiäneñ här tarmağına iğtibar birergä tırıştı, qazanışlar, basılıp çıqqan fänni xezmätlär, ütkärgän fänni ciennar turında söyläde. Ul üz çığışında tänqit süzlärenä dä şaqtıy urın birde. Prezident, şulay uk, fän ölkäsenä yäşlärne çaqırdı, alarnı cälep itü yulların tabu kiräklegenä basım yasadı.

Prezident çığışı ğalimnärgä nindi tä’sir yasadı, alar işetergä telägän fikerlärne buldımı anda? Bu sorawğa Tarix İnstitutı wäkile, fälsäfä fännäre doktorı Rafik Möxämmätşin cawap birde:

AUDİO: Ul küp ölkälärgä iğtibar birde. Problemalar turında äytte. Alar xäl itelerme, yuqmı? Xäl iteläse mäs’älälär yıl sayın kütärelä.... Mine anıñ gumanitar fännär turındağı süzläre qızıqsındırdı. Fännär Akademiäse Prezidentı fänni-ezlänü institutların waq, tar temalarnı tikşerüdän baş tartırğa çaqırdı

Rafik Möxämmätşin fikerençä, yäş ğalimnär üsep çıqsın öçen, süzlär genä citmi, alarnı cälep itärlek real çaralar kiräk.

Ütkän yıllarda Fännär Akademiäseneñ utırışlarında Tatarstan Prezidentı da qatnaşa torğan ide. Zamanında ul Fännär Akademiäse aldında neft yatmaların, neft eşkärtüne, bitum qatlamnarın nıqlabraq öyränü burıçın quyğan ide. Prezidentnıñ bu boyırığı ütäldeme yuqmı, bilgesez, Fännär Akademiäse prezidentınıñ çığışında bu xaqta süz alıp barılmadı. Ämma räsmi xakimiätneñ fänni cämäğätçelekkä quyğan taläpläre turında süz buldı yıllıq utırışta. Räsmi keşelärdän älege cielışta Tatarstan däwlät şurası räise Färit Möxämmätşin çığış yasadı. Ul üze dä fännär doktorı, ğalim, şuña kürä fän ölkäsendä bulğan problemalarnı ul yaxşı añlıy. Fän iqtisatqa häm cämğiät eşenä xezmät itärgä tieş, dide ul. Maşina tözeleşe, neftne eşkärtü, awıl xucalığı ölkäläre – ayıruça iğtibar üzägendä bulsın ide, digän teläk belderde. Ğalimnärneñ qartayuı zur problemağa äylänä bara, yäşlär fängä yaña sulış örer ide, dip tä östäde Färit Möxämmätşin. Anıñ «Fännär Akademiäsen zamançalaştırıp üzgärtep qorırğa kiräk», - digän süzlärennän soñ, küp kenä ğalimnär tirän uyğa battı. Däwlät Şurası räise - ğalim genä tügel, säyäsät keşese dä. Şuña kürä ul iñ aktual sorawlarğa da qağılmıy kitä almadı :

AUDİO: Canisäp bilgese astında ütkän 2002 yıl millät berdämlege problemasınıñ niqädär kisken torğanın kürsätte. Başqa millätlärneñ üseşe mäs’äläse dä tora. Irıs, mari, çuaş häm başqa xalıqlarınıñ xäzerge zaman tarixın tikşergän fundamental` xezmätlär hamanda yuq. Keräşennär bülegen açu yöklämäsen Akademiä ütämäde. Keräşen mäs’äläse xaqında nindi genä fikerlär yañğıramadı. Mäğlümat çaralarında dönya kürgän qapma qarşı mäqälälär cämğiät añın butaştırdı. Şuşı şartlarda da fänni cämäğätçelek üzen kürsätmäde. Cämğiät fänen öyränüçe ğalimnär dini häm millätara mönäsäbätlärne yaxşırtu yünäleşendä xakimiät oyışmaları qıla alırlıq konkret adımnar täqdim itsen ide.

İñ möhime, Färit Möxämmätşin, däwlät fänneñ här tarmağın da finanslıy almıy, dip kisterep äytte. Respublika fundamental fängä yärdäm itäçäk, ämma ğämäli fännär byudjettan tış fondlar belän xezmättäşlek urnaştıru, grantlar alu, biznes belän elemtä qoru yağın qararğa tieş, dip belderde ul. Bazar mönäsäbätläre urnaşa başlağanğa da inde 10 yıldan artıq, ämma fänni mäktäplärneñ nindider biznes şirkätläre belän elemtä urnaştırıp, ezlänülär alıp baruları turında ber ni dä işetelmi. Ğomum alğanda, Däwlät Şurası räise, ğalimnärgä üz könen üzlärenä kürergä çaqırdı.

Tatarstan Fännär Akademiäseneñ tel, ädäbiät häm sänğät institutı başlığı Nurmöxämmät Xisamov şuşı cielışta işetkän notıqlarnı yuğarı bäyäläde, ämma anıñ fänni insitutınıñ Prezident çığışında «sıyığraq» çaqıluwına üpkä belderde. Nörmöxämmät Xisamovqa Mäskäwdän kilgän qunaq Mäxmüt Gäräevnıñ çığışı ayıruça oşağan ikän. Äye, Mäxmüt Gäräev anda buldı, Prezidiumda utırdı häm notıq tottı.
XS
SM
MD
LG