Prezident Buş administratsiәse әzerlәgәn senario ozaqqa suzılaçaq xәrbi okkupatsiәne küz aldında tota. Bu xaqta amerkan gazetası Nyu York Timesta basılıp çıqqan maqәlә belәn sezne tanıştırıp kitkәn idek inde. Başta barlıq xakimiәt xәrbi komandirda bulaçaq, anna soŋ Ğıraq belәn sivil administrator belәn xәrbi komandir ikәvlәp idarә itәçәklәr. Monıŋ өçen Yaponiә ürnәk itep alına. Yaponiә 1945-nçe yılda berektәşlәrgә birelgәç, imperator Hirohito hәm Yapon xөkümәte okkupatsiәlәngәn Yaponiәdә Yuğarı komandirğa buysınğan idelәr. Yaponiә xөkümәten, industriәsen hәm cәmğiәtne rekonstruksilәv өçen cavaplı Yuğarı komandir AQŞ generalı Douglas MacArthur buldı. Altı yıldan soŋ 1951-nçe yılda AQŞ hәm 47 dәvlәt Yaponiә belәn solıx kileşüe tөzedelәr. Şuşı dokument Yaponiәneŋ tulı suverenlığın tanunı hәm okkupatsiәne beterüne küz aldında tottı. Ber yıldan soŋ ul kөçkә kerde. Tokiodağı Xalıqara Sәyәsәtne Өyrәnü Institutınıŋ өlkәn xezmәtkәre Hajime Kitoakonıŋ Azatlıq Radiosı xәbәrçesenә bederüenә qarağanda, şuşı okkupatsiәne uŋış dip bәyәlәp bula. Anıŋ süzlәrençә, AQŞ ber yaqtan Yaponiәneŋ traditsilәrenә zur әhәmiәt birde, ikençe yaqtan Yapon cәmğiәten canlandıru өçen tamırdan politik hәm ekonomik reformalar ütkәrde.
Audio
"General Mak Artur hәm general baş ştabı Yaponiәneŋ traditsiәlәrenә әhәmiәt birde , imperatornı üz urnında qaldırdı . Ber ük vaqıtta Yapon cәmğiәten canlandıru өçen yaxşı eşlәdelәr. Şul sәbәple Yaponnar xәzer moŋa uŋay bәyә birәlәr."
Kioakanıŋ fikerençә, tağı da ike faktor zur rol uynağan. Imperator belәn politik elita okkupantlar belәn xezmәttәşlek yulın saylağan ide . Ber ük vaqıtta Yapon xalqı hiarxial politik tөzeleş tirәsendә berlәşkәn ide. Bu isә suğıştan soŋğı Yaponiә belәn Ğıraq arasında zur ayırmanıŋ buluın kürsәtә. Ğıraq cәmğiәte өç etnik hәm dini tөrkemgә bülengәn; Tөnyaqta Kөrdlәr, üzәktә Sөnni Ğәrәplәr hәm Kөnyaqta Şiğıy ğәrәplәr. Bu bülgәlәnü isә, suğıştan soŋğı Ğıraqta konfliktlarğa sәbәp bulaçaq. Britaniәdә Lancaster Universitetında Yaqın Kөnçığış buyınşa leksiәlәr uquçı Gerd Nonneman bu fiker belәn kileşә. Anıŋ süzlәrençә, yaŋa politik strukturalar buldırırğa kirәk bulaçaq. Demokratik prinsiplar hәm üzara sөylәşülәr tәcribәse bulmağan, bülgәlәngәn cәmğiәt belәn eş itәrgә turı kilәçәk hәm bu Yaponiәgә qarağanda, qıyınıraq bulaçaq. Britaniәneŋ Cambridge Universitetında Yaponiә sәyәsәte hәm xalıqara mөnәsәbәtlәr buyınça lektor John Svenson-Wrightnıŋ fikerençә, Yaponiәne okkupatsiәlәvneŋ açıq hәm çiklәngәn maqsәtlәre bar ide. Ilne demokratiәlәşterü hәm xәrbisezlәşterü. Ğıraqta isә AQŞ bәten regionnı demokratiәlәşterüne maqsәt itep quya. Ul AQŞnıŋ Ğıraqnı yaŋaça tөzü өçen zarur bulğan xalıqara koalitsiә tüzi aluına ikelәnep qarıy. Annan başqa Svenson-Wrightnıŋ süzlәrençә, Yaponiәne okkupatsiәlәvdәn elek ilne aŋlağan spetsialistlar әç yıl bu eşne planlau belәn şөğellәndelәr.
Audio
"Yaponiә mәsәlәsendә Washingtondağı sәyәsmәnnәr 1942-nçe yıldan birle bu eş belәn şөğellәndelәr . Minem mәğlümәtlәrenә kürә, Washingtonnıŋ Ğıraqtağı vazğiәtkә reaksiәse bik yaŋa fenomen."
Annan başqa Yaponiә soŋğı çiktә üz ayağına basa alaçaq digәn ışanıç bar de. Ğıraq xaqında şuluq nәrәsne әytep bulmıy.
Bolarğa qaramastan, Buş administratsәse bu cavaplılıqnı üz өstenә almaqçı. Lәkin, Yaponiә belәn çağıştırğanda, Ğıraqnıŋ qatmarlıraq hәm ni bulaçağın aldan әytüe qıyınıraq problemma bulaçağın küzdәn ıçqındırmasqa kirәk. Şul sәbәple Yaponiәneŋ Ğıraq өçen model bula aluı ikele.
Fәrit Idelle, Praga.
Audio
"General Mak Artur hәm general baş ştabı Yaponiәneŋ traditsiәlәrenә әhәmiәt birde , imperatornı üz urnında qaldırdı . Ber ük vaqıtta Yapon cәmğiәten canlandıru өçen yaxşı eşlәdelәr. Şul sәbәple Yaponnar xәzer moŋa uŋay bәyә birәlәr."
Kioakanıŋ fikerençә, tağı da ike faktor zur rol uynağan. Imperator belәn politik elita okkupantlar belәn xezmәttәşlek yulın saylağan ide . Ber ük vaqıtta Yapon xalqı hiarxial politik tөzeleş tirәsendә berlәşkәn ide. Bu isә suğıştan soŋğı Yaponiә belәn Ğıraq arasında zur ayırmanıŋ buluın kürsәtә. Ğıraq cәmğiәte өç etnik hәm dini tөrkemgә bülengәn; Tөnyaqta Kөrdlәr, üzәktә Sөnni Ğәrәplәr hәm Kөnyaqta Şiğıy ğәrәplәr. Bu bülgәlәnü isә, suğıştan soŋğı Ğıraqta konfliktlarğa sәbәp bulaçaq. Britaniәdә Lancaster Universitetında Yaqın Kөnçığış buyınşa leksiәlәr uquçı Gerd Nonneman bu fiker belәn kileşә. Anıŋ süzlәrençә, yaŋa politik strukturalar buldırırğa kirәk bulaçaq. Demokratik prinsiplar hәm üzara sөylәşülәr tәcribәse bulmağan, bülgәlәngәn cәmğiәt belәn eş itәrgә turı kilәçәk hәm bu Yaponiәgә qarağanda, qıyınıraq bulaçaq. Britaniәneŋ Cambridge Universitetında Yaponiә sәyәsәte hәm xalıqara mөnәsәbәtlәr buyınça lektor John Svenson-Wrightnıŋ fikerençә, Yaponiәne okkupatsiәlәvneŋ açıq hәm çiklәngәn maqsәtlәre bar ide. Ilne demokratiәlәşterü hәm xәrbisezlәşterü. Ğıraqta isә AQŞ bәten regionnı demokratiәlәşterüne maqsәt itep quya. Ul AQŞnıŋ Ğıraqnı yaŋaça tөzü өçen zarur bulğan xalıqara koalitsiә tüzi aluına ikelәnep qarıy. Annan başqa Svenson-Wrightnıŋ süzlәrençә, Yaponiәne okkupatsiәlәvdәn elek ilne aŋlağan spetsialistlar әç yıl bu eşne planlau belәn şөğellәndelәr.
Audio
"Yaponiә mәsәlәsendә Washingtondağı sәyәsmәnnәr 1942-nçe yıldan birle bu eş belәn şөğellәndelәr . Minem mәğlümәtlәrenә kürә, Washingtonnıŋ Ğıraqtağı vazğiәtkә reaksiәse bik yaŋa fenomen."
Annan başqa Yaponiә soŋğı çiktә üz ayağına basa alaçaq digәn ışanıç bar de. Ğıraq xaqında şuluq nәrәsne әytep bulmıy.
Bolarğa qaramastan, Buş administratsәse bu cavaplılıqnı üz өstenә almaqçı. Lәkin, Yaponiә belәn çağıştırğanda, Ğıraqnıŋ qatmarlıraq hәm ni bulaçağın aldan әytüe qıyınıraq problemma bulaçağın küzdәn ıçqındırmasqa kirәk. Şul sәbәple Yaponiәneŋ Ğıraq өçen model bula aluı ikele.
Fәrit Idelle, Praga.