Accessibility links

Кайнар хәбәр

Quşma Ştatlarnıñ Ğiraq qoral programmaları turındağı elekke mäğlümatına ışanıp bulami?


Ğiraqnıñ elekke xakimiaten küpläp yuq itü qoralların eşläp çığaruda ğäyeplägändä amerikan yağı berniçä märtäbä üzeneñ yäşeren xezmätläre tuplağan mäğlümatqa nigezlängän ide. Läkin Ğiraqta inde amerikan ğäskärläre urnaşqaç ta andıy qorallar anda älegä tabılmadı. Bu uñaydan radiobıznıñ Waşingtondağı xäbärçese küzläw ölkäsendäge xosusi belgeçlär belän oçraşıp, alardan Quşma Ştatlarnıñ yäşeren mäğlümat cıyu yulları xaqında soraştı.

Amerikan ğäskärläreneñ Ğiraqqa kerüwenä inde aydan artıq waqıt ütep kitsä dä, alar anda älegä şikle qorallar taba almadı. Üzeneñ yıllıq yullamasında Quşma Ştatlar prezidentı George Bush 28-nçe ğinwar könne, Berläşkän Millätlärneñ inspektorları ğına tügel, amerikan küzläw oyışmaları da tuplağan mäğlümatkä işarä itep Saddam mömkinlekläre turında bolay digän ide.

Audio

"Bezneñ küzläw xezmätläre, Saddam Xösäyenneñ 500 tonna sarin, gärçiç häm VX nerv gazı citeştererlek materialı bar dip isäpli, andıy külämdä şuşı ximik matdälär iksez-çiksez meñlägän keşene üterä ala. Saddam bu materiallar turında berni dä äytmäde, ul alarnı yuq itüwen raslağan dälillär kitermäde" dip beldergän ide prezident Bush. Şunnan soñ äle däwlät sekretare Colin Powell da yäşeren xezmätlärneñ şul serle mäğlümatına tayanıp Berläşkän Millätlärneñ İminlek Şurasında çığış yasadı. Läkin xäzer inde amerikan yağı Ğiraqta şikle qorallar ezenä tiz genä töşü ixtimalına üze dä bik ışanmıy kebek. Häm bu üzennän-üze, ä Quşma Ştatlarnıñ küzläw oyışmaları tuplağan mäğlümatqa ışanıp bulamı soñ digän soraw tudıra. Hans Blix kebek qoral inspeksiäläre mäs’äläsen yaqınnan belgän keşelär Powell kitergän dälillärgä asılda bik yuğarı bäyä birä.

Audio

"Min anıñ, yäğni Powellnıñ eçkersez uylawına şiklänmim, anıñ xaqında min bik yuğarı fikerdä, min aña soqlanam. Ul şaqtıy ğına materialnı tikşergän häm ul alarğa ışana. Läkin ikençe yaqtan, yuğarıda utırğan çaqta tieşle materiallar birelsä dä, sez alarnıñ barısın da tikşerep beterä almıysız" digän şik belderä Hans Blix, Ğiraqtağı qoral inspektorları citäkçese. Waşingtonda, Strategik häm Xalıqara tikşerülär üzägendä eşläwçe Simon Serfaty da, Powell İminlek Şurasındağı çığışında yäşeren mäğlümat çığanaqların açıp salmasa da, ul kitergän dälillär ışanırlıq ide di. Anıñ fikerençä, Quşma Ştatlar Ğiraq turında mäğlümatnı yıllar däwamında cıyıp kilde, läkin alarğa citdi qaraş barı tik 2001-nçe yılnıñ 11-nçe sintäbre höcümnärennän soñ ğına kürsätelä başladı. Şul uq üzäktä eşläwçe ikençe ber belgeç, Anthony Cordesman amerikan häm britannarnıñ Ğiraq qoral programması turındağı yäşeren mäğlümatına azraq ışanıç belderä. Alar asılda törleçä yullar yardämendä tabılğan häm ışanu däräcäse dä törleçä bulğan mäğlümat cıyılması ğına di Cordesman.

Audio

"Çınbarlıqta bu, oçraqtan oçraqqa nigezlängän ber närsä bulıp tora. Sez yış qına anıq mäğlümat alasız häm ul şaqtıy ışanıçlı. Başqa oçraqlarda isä sezgä oçlarnı yalğarğa ğına turı kilä. Sez yäşeren mäğlümatnıñ mozaikasına ğına iyä bulasız" di Anthony Cordesman. Ğiraq qoral programmaları mäs’äläsendä Amerika Quşma Ştatlarınıñ näq menä şundıy ğına mäğlümatı bulğan dip isäpli ul, häm suğış wä ikençe yaqnı ğäyepläwlärgä kilgändä yuğarı däwlät citäkçeläre mömkin qädär tögälräk bulırğa tieş dip belderä.

Kärim Kamal, Praga.
XS
SM
MD
LG