Accessibility links

Кайнар хәбәр

BMO belgeçläre xisabında äl-Qaidägä 3-nçe buın terrorçılar kilgän dielä.


Berläşkän Millätlär Oyışması belgeçläre törkeme Äl-Qaidä terror çeltäre turında yaña xisap iğlan itte. Xisapta Äl-Qaidädä öçençe buın terrorçılar barlıqqa kilgän häm bu oyışma törle illärdä bik xäräkätçän räweştä eş itä, matdi yardäm alıp tora dielä. Äl Qaidäneñ qayber yuğarı citäkçeläre qulğa alınuğa bäyle uñışlar telgä alınsa da, bu törkem xalıqara iminlekkä haman da qurqınıç tudıra dip sanalırğa tieş. Äl Qaidä belän elekke Ğiraq citäkçelege arasında bäylenşlär tabılmağan.

Biş keşelek törkem äzerlägän bu xisap BMOdağı illärdän kilgän, kiñküläm mäğlümät çaralarındağı xäbärlär häm belgeçlär üzläre ütkärgän tikşerenülär nigezendä äzerlängän. BMOdağı 190-lap ilneñ 56-sı mäğlümät birgän, küpçelek mäğlümätlär Quşma Ştatlardan alınğan. Xisap äzerläwçelär bu yazda Söğüd Ğärabstanında, Çeçnädä, Morokkoda häm Äfğänstanda bulğan terror terror höcümnären dä iğtibarğa alğan.

Xisapta Äfğänstanda Taliban ciñelgännän soñ Äl-Qaidägä suğışçan yäş möselmannardan torğan öçençe buın terrorçılar kilgän dielä. Xisap äzerläwçe törkem citäkçese Michael Chandler äytüençä, 17-nçe Mayda Morokkonıñ Kasablanka şähärendä 41 keşeneñ ğömeren özgän şartlawlarnı näq menä şul yaña buın oyıştırğan bulırğa oxşağan.

Şul uq waqıtta äl-Qaidäneñ elekke äğzaları da aktiv eşçänlek alıp bara dielä. Belgeçlär törkeme äytüençä, 13-nçe mayda Söğüd Ğärabstanınıñ Riad şähärendä 34 keşene ütergän terror höcümen oyıştıruçılar arasında Äl-Qaidäneñ zamanına Äfğänstanda künegülär ütkän äğzaları da bulğan.

Chandler äl-Qaidäneñ Ğiraqtağı elekke xakimiät belän bäyläneşlären raslawçı dälillär tabılmadı dide. Ğiraq suğışı başlanır aldınnan, fevral'' ayında AQŞ däwlät sekretare Colin Powell BMO İminlek Şurasında Ğiraqnıñ tönyağında äl-Qaidä künegü lagerlare bar dip beldergän ide. Chandler Powellnıñ bu belderüen telgä alu belän genä çiklände, anı raslamadı da, kire dä qaqmadı, barı tik bälki Powell äytkän lagerlar AQŞ xärbi höcümnäre waqıtında çimerelgänder genä dide.

Bu xisapqa qarağanda Äl-Qaidä Äfğänstanda üsterelgän narkotiklar säwdäsennän, yalğan xäyriä ğämällärennän häm bay ximayäçelärdän aqça alunı däwam itä.

Xisapta berençe märtäbä Äl-Qaidä äğzaları arasında çeçen wäkile dä buluı turında äytelä. New Yorkt Times yazuınça ul elekke Çeçen citäkçese Zelimxan Yandarbiev. Chandler soñğı aylarda intixar höcümnäre oyıştıruçı çeçen ğisyançıları belän Äl-Qaidä arasında elemtä bar di. Russiä xakimiätläre inde küptännän Yandarbievnıñ ul isemlekkä kertelüe öçen tırışa.Yandarbiev xäzer Qatarda yäşi. Soñğı ike yılda Mäskäw anıñ Russiägä tapşırıluın taläp itep kilä.

Soñğı arada Äfğänstanda häm başqa illärdä bulğan höcümnär Äl-Qaidäneñ häm aña bäyläneşle başqa törkemnärneñ telägän waqıtta tieşle qorallar belän tä''min itelüen kürsätä dielä xisapta. Anda şulay uq älege terror çeltäreneñ nurlanışlı tuzan taratuçı pıçraq bomba yasaw tırışlığı däwam itärgä mömkin dielä. Mondıy bombalarnıñ cimerü köçe zur bulmasa da, psixologik basım yasaw köçe zur häm alarnıñ sälamätlekkä zıyanı ozaq däwam itä. Belgeçlär törkeme atom matdälären nığraq saqlarğa, häm BMO äğzaların atom materialların saqlaw konvensiäsenä quşılırğa çaqıra, atom matdälären genä tügel, barlıq küpläp üterü qoralların yaxşıraq saqlarğa öndi:

AUDİO: Bez çınnan da Äl-qaidädä häm anıñ berektäşlärendä atom, nurlanışlı, ximik, biologik qorallar buldırmaw tırışlıqların xalıqara däräcädä attırırğa tieş.

Xisapta Usama bin Ladennıñ qayber yuğarı yardämçeläreneñ, mäs''älän Xalid Şäyx Möxämmätneñ häm Abu Zöbäydäneñ qulğa alınuı uñış bularaq bäyäläne. Ämma terrorçılar haman da üzläer telägän urınğa höcüm itü mömkinlenä iä bulırğa oxşağan dielä.

29-nçı İyüldä BMO İminlek Şurası bu xisap uñayınnan açıq utırış ütkäräçäk.

Naif Aqmal, Praga.
XS
SM
MD
LG