Sez Şveytsariädäge Davos şähärendä ütä torğan iqtisatçılar sammitı turında işetkänegez bardır. Matur tawlı kurort häm sport ocmaxına dönyanıñ bay keşeläre cıyılıp, ğäyre räsmi şartlarda iñ möhim mäs’älälärne tikşerälär. Pänceşämbe könne Alabuğada Tatarstannıñ neft' kompaniäläreneñ kiñäşmäse buldı. Neft'ne satıp bayu turında xıyallanu ciñel bulsa da, cir mayın tabu häm anı tabışlı tovarğa äyländerü, bersennän-berse qomsız salım çümeçläre aşa ütü – berdä ciñel tügel. Äz genä yuğalıp qalsañ, neft'ne tabu bäyäse anı satqan bäyädän artıp kitä. Tatarstan neft'çeläre üz eşen yaxşı belä. Respublikanı häm şaqtıy kiñ cäyelgän Kama artı rayonnarın yäşätüdä neft'neñ ähämiäten saqlaw çeterekle närsä. Citmäsä, federal' üzäk, zamança köndäşlek, törle korporatsiälärneñ üzara tartqalaşı neft' respublikasına tä'sir itä. Qısqası, neft' kompaniäläre kiñäşmäse şaqtıy serle şartlarda häm bik zur äzerlek belän ütkärelde. Anda qatnaşuçılarnıñ sanı küp bulmadı. Prezident Şäymiev, premyer-ministr Miñnexanov, anıñ urınbasarı Paxomov, Däwlät Şurası räise urınbasarı Miñnullin, neft' tabıla torğan 16 rayonnıñ başlıqları, “Tatneft'” häm anıñ barlıq idäräläre citäkçeläre Kama aryağındağı zur şirkätlärneñ başlıqları, barısı 100 yaqın keşe cıyıldı. Bu kiñäşmägä cıyıluçılarnıñ qul astındağı finans ağımnarı tulı ber däwlätkä citär ide. Kiñäşmädän soñ bulğan konsertta qunaqlarğa “sez respublikanıñ iñ köçle keşeläre” dip möräcäğät ittelär. Biredä generallar yäki prokurorlar bulmasa da, çınnan da, köçle keşelär cıyılışı ide ul.
Cıyılışnıñ oyıştırıluı şunı kürsätep tordı. Qatnaşuçılar Alabuğa yanındağı ber priçaldan maxsus köymälärgä utırıp, Kama urtasındağı zur ber utrawğa kildelär. Şähri Bolğar qorılmaların xäterlätkän utraw distälägän çatırlar belän tulı ide. Köymädän töşüçelärne suqmaq buyındağı iñ berençe çatır yanında qarşılawçılar saqlıq xezmäte wäkilläre. Här jurnalistnıñ apparaturası, sumkaları centekläp tikşerelde. Menä şul quaq astındağı tamojnyanı ütkännän soñ bersennän-berse matur itep bizälgän çatırlar, ağaç yortlar yanına kilep çığasıñ. Büränä öylärneñ berse munça, ikençese ostaxanä bulıp çıqtı. Şunda uq xalıq icatı ostaları quldan çikkän tastımallar, räsemnär, suvenirlar kürsätä. Zur çatırlarnıñ berse – cıyılışlar zalı, ikençese – restoran, öçençese – konsert säxnäse xezmäten üti. Utraw östendä garmun tawışı, cır-moñnar yañğırap tora.
Säğät berdä prezident Mintimer Şäymiev vertolet belän kilep töşä häm şunda quyılğan sölgele cikkän at tarantasına utırıp, çatırlar yanına kilä. Şunıñ belän küz tamaşası häm şaw-şular tämamlana. İke säğät barğan kiñäşmädä bik küp möhim problemalar kütärelde. Mintimer Şäymievneñ çığışı neft' tabunıñ bügenge torışına, respublika, Rusiä iqtisatınıñ üzençälegenä, Kama aryağı rayonnarınıñ üseşenä bağışlandı. “Tatneft'” aksionerlıq cämğiäte citäkçese Şäfäğät Täxävetdinov şuşı yılnıñ berençe yıllığında başqarılğan eşlärgä yomğaq yasadı. Barlığı 14 million 370 meñ tonna neft' tabılğan, şunıñ 2 millionnan artığı bäysez kompaniälär xezmät cimeşe. Prezident berniçä tapqır çığış yasawçılarnı bülep, eş näticäläre turında östämä sorawlar birde. Bigräk tä, här skvajinadan neft' çığaru küläme, xäzerge texnologiälärne qullanu turında süz bardı. Äytik, qayber pozitsiälärdä Udmurtiädä qullanılğan texnologiälär aldaraq bulıp çıqtı. Tatarstanda intellektual masayu bulmasqa tieş, dide prezident.
Respublika citäkçese çittän kilgän oligarxlar Tatarstan neften qulğa töşermäs dip uylıy.Neft' bäyäse töşkän oçraqta da, Tatarstan yäşäw çaraların kürä.
Alabuğa sammitında rayon, şähär başlıqları häm neft' çığaru oyışmaları citäkçeläre belän urtaq xäl itä torğan mäs’älälärne kütärelde. Premyer-ministr Röstäm Miñnexanov ta neft' eşläre neçkälegen belä ikän. Älbättä, neft' tarmağı qayber rayonnarnıñ häm şähärlärneñ yazmışın xäl itä. Dimäk, neft'çelär belän cirle xakimiät arasında eşlekle häm qatlawlı mönäsäbätlär bar. Utrawdağı söyläşü kierenke bardı. Elek neft' tabuçılar belän anı eşkärtüçelär arasında mänfägat' qarşılığı çığa ide. Prezident alarnıñ barısın da şuşı utrawğa öçençe tapqır cıya ikän. Xäzer inde bu tarmaqlar ber qanat astında eşli.
Yäşel utrawda çatırlarda barğan söyläşü waqıtında bik küp kisken problemalar tikşerelde. Qarşılıqlar tügel, ä urtaqlıq qaraşlar ezlädelär monda.Xätta ni öçen saylawda tege yäki partiäne yaqlaw, säyäsi lobbi turında da süzlär äytelde. Neft'çelärneñ Alabuğa sammitı keşe küzennän çittä häm tiz genä ütep kitsä dä, ezsez qalmas kebek.
Rimzil Wäli
Cıyılışnıñ oyıştırıluı şunı kürsätep tordı. Qatnaşuçılar Alabuğa yanındağı ber priçaldan maxsus köymälärgä utırıp, Kama urtasındağı zur ber utrawğa kildelär. Şähri Bolğar qorılmaların xäterlätkän utraw distälägän çatırlar belän tulı ide. Köymädän töşüçelärne suqmaq buyındağı iñ berençe çatır yanında qarşılawçılar saqlıq xezmäte wäkilläre. Här jurnalistnıñ apparaturası, sumkaları centekläp tikşerelde. Menä şul quaq astındağı tamojnyanı ütkännän soñ bersennän-berse matur itep bizälgän çatırlar, ağaç yortlar yanına kilep çığasıñ. Büränä öylärneñ berse munça, ikençese ostaxanä bulıp çıqtı. Şunda uq xalıq icatı ostaları quldan çikkän tastımallar, räsemnär, suvenirlar kürsätä. Zur çatırlarnıñ berse – cıyılışlar zalı, ikençese – restoran, öçençese – konsert säxnäse xezmäten üti. Utraw östendä garmun tawışı, cır-moñnar yañğırap tora.
Säğät berdä prezident Mintimer Şäymiev vertolet belän kilep töşä häm şunda quyılğan sölgele cikkän at tarantasına utırıp, çatırlar yanına kilä. Şunıñ belän küz tamaşası häm şaw-şular tämamlana. İke säğät barğan kiñäşmädä bik küp möhim problemalar kütärelde. Mintimer Şäymievneñ çığışı neft' tabunıñ bügenge torışına, respublika, Rusiä iqtisatınıñ üzençälegenä, Kama aryağı rayonnarınıñ üseşenä bağışlandı. “Tatneft'” aksionerlıq cämğiäte citäkçese Şäfäğät Täxävetdinov şuşı yılnıñ berençe yıllığında başqarılğan eşlärgä yomğaq yasadı. Barlığı 14 million 370 meñ tonna neft' tabılğan, şunıñ 2 millionnan artığı bäysez kompaniälär xezmät cimeşe. Prezident berniçä tapqır çığış yasawçılarnı bülep, eş näticäläre turında östämä sorawlar birde. Bigräk tä, här skvajinadan neft' çığaru küläme, xäzerge texnologiälärne qullanu turında süz bardı. Äytik, qayber pozitsiälärdä Udmurtiädä qullanılğan texnologiälär aldaraq bulıp çıqtı. Tatarstanda intellektual masayu bulmasqa tieş, dide prezident.
Respublika citäkçese çittän kilgän oligarxlar Tatarstan neften qulğa töşermäs dip uylıy.Neft' bäyäse töşkän oçraqta da, Tatarstan yäşäw çaraların kürä.
Alabuğa sammitında rayon, şähär başlıqları häm neft' çığaru oyışmaları citäkçeläre belän urtaq xäl itä torğan mäs’älälärne kütärelde. Premyer-ministr Röstäm Miñnexanov ta neft' eşläre neçkälegen belä ikän. Älbättä, neft' tarmağı qayber rayonnarnıñ häm şähärlärneñ yazmışın xäl itä. Dimäk, neft'çelär belän cirle xakimiät arasında eşlekle häm qatlawlı mönäsäbätlär bar. Utrawdağı söyläşü kierenke bardı. Elek neft' tabuçılar belän anı eşkärtüçelär arasında mänfägat' qarşılığı çığa ide. Prezident alarnıñ barısın da şuşı utrawğa öçençe tapqır cıya ikän. Xäzer inde bu tarmaqlar ber qanat astında eşli.
Yäşel utrawda çatırlarda barğan söyläşü waqıtında bik küp kisken problemalar tikşerelde. Qarşılıqlar tügel, ä urtaqlıq qaraşlar ezlädelär monda.Xätta ni öçen saylawda tege yäki partiäne yaqlaw, säyäsi lobbi turında da süzlär äytelde. Neft'çelärneñ Alabuğa sammitı keşe küzennän çittä häm tiz genä ütep kitsä dä, ezsez qalmas kebek.
Rimzil Wäli
