Accessibility links

Кайнар хәбәр

Bombay şartlawları belän bäyle 4 keşe qulğa alındı: möselman bistäsendä qurqu arta bara


Bügenge xalıqara küzätülärebezne Hindstanda tämamlıybız, xörmätle tıñlawçılar. Anda Bombay şähärendä möselmannar yäşägän rayonda qurqu häm borçılu xise könnän kön arta bara. 25 avgust könne 2 maşinağa quyılğan bombalar şartlağannan birle biredä qulğa alular, tikşerülär häm tentülär däwam itä. Kiçä Bombay''da ber ğailä, alarnıñ 18 yäşlek qızı häm tağın ber keşegä –uzğan atna terror ğamällärenä qatnaşı buluda şiklänelep qulğa alındı.

Bombaydağı Mumbra isemle bu bistä başqalardan ike yağı belän ayırılıp tora, xörmätle tıñlawçılar – berençese - yäşäwçelärneñ kübese möselman häm ikençese - biredä xäyerçelek yarılıp yata. Bu rayonğa keşelär törle waqıtlarda cıyılğan, läkin alarnıñ maqsatı ber bulğan-iminlek, ber-berlärenä yardäm itü. Hindstanda terror ğamälläre bulğan sayın berençe çiratta külägä möselmannarğa töşä. Bu yulı da uzğan atnanıñ düşämbesendä Bombay''dağı terror höcümnärendä 52 keşeneñ hälak bulğanı mäğlüm bulğaç ta –dälillär bulmasa da küplär şunda uq ğayepne möselmannarğa taqtı. Hindstanda möselmanar 1 millardtan artıq xalıqnıñ 14%tın täşkil itä. Alar möselman dönyasınnan şaqtıy çittä tora-Al Qaeda''ğa kermi, Äfğanstandağı terror lagerlarına öyränülärgä barmıy. Hindstan möselmannarınıñ küpçelege –ildäge demokratiä häm konstitutsiä alarnıñ xoquqların yaqlıy dip ışana. Bik az keşe-İsrael-Fälestin nizağı belän qızıqsına, läkin menä iñ soñğı mäğlümatlärgä qarağanda-sintäbrnıñ 9zında Hindstanğa İsrael premyer-ministrı Ariel Şaronnıñ kileünä qarşılıq belderüçelär dä bar ikän inde. Hind möselmannarınıñ kübese xattä Kaşmir töbägendäge nizaqqa da qatnaşmaw yağın saylıy. Distä yıllap elek Hind milli citäkçelege iğlan itkän xacnı möselman yäşläre provokatsiä dip qabul itte. 1992nçe yılda hind millätçeläre –üzläreneñ ber izgeläre tuğan cirdä salınğan digän sıltaw belän 16nçı ğasırğı mäçetne cimerde. Tağın ber yıl uzğaç-Gujarat ştatında qan qoyu buldı. Anda ber meñgä yaqın möselman keşeseneñ üterelüenä Hindstan xökümäte bitaraf qaldımı? möselman cämäğätçelege ul çaqta moña cawap taba almadı. Gujaratta bulğan xällärdän soñ möselmannar küpläp yäşägän bistälärdä qanäğätsezlek xise arttı. Hindstanda möselman yäşläre xäräkäte bar, xäzer ul tıyılğan, üz waqıtında isä, 1977nçı yılda ul Jamaat-e-İslami säyäsi xäräkäteneñ ber qanatı bularaq tözelgän ide. Başta yäşlärne islam qanunnarı nigezendä genä tärbiäläw küzdä totılsa, 80nçe yıllarda xäräkätneñ radikal yünäleş alğanı bilgele buldı häm Jamaat säyäsi xäräkäte üzen yäşlärdän çitläşterä başladı. Bu tıyılğan xäräkätne dä uzğan düşämbe bulğan terror ğamällärendä ğayeplärgä tırışalar, dälillär bulmasa da. Şartlawlarnı oyıştıruçılar arasında tağın ber törkemne atıylar. Politsiä xezmäte xäbär itüençä-şartlawlar- Gujarat Üç Alu Köçläre dip atalğan ber törkem eşe bula ala. Alar Gujarat ştatında Hindlar belän möselmannar arasında bulğan bäreleşlärdä meñgä yaqın möselmannıñ ütereüle öçen üç ala. Ul arada atna azağında qulğa alınıp ğayepläwlär işetkän keşelärneñ isemnären äytep ütim-45 yäşlek syed Möhammäd Hanif Abdul Räxim, anıñ 37 yäşlek xatını Fähmidä, 18 yäşlek qızları Färheen häm 26 yäşendä-Arşad Şafi Äxmäd Ansari isemle tağın ber keşe. Bu terror ğamällärenä alarnıñ nindi qatnaşı buluı mäğlüm tügel, alar taksi yörtüçese birgän mäğlümatlär nigezendä qulğa alınğan. Läkin, politsiä xäbär itüençä, bu keşelärneñ öylärendä bomba yasaw öçen tağın maddälär tabılğan, -250 jelatin tayaqları, 20 detonator, häm waqıtnı sanap bara torğan 12 maxsus säğat-timer. Şulay uq atna azağında qulğa alınğan 5nçe keşe-irekkä çığarılğan, dip xäbär itelä. Atna azağında Dählidä politsiä terrorçı buluda şiklänelgän ike keşene atıp ütergän, tağın 3sen qulğa alğan, poezd tuqtalışında şartlatqıçlar tapqan. Räsmi xakimiätlär bu keşelärne Jaish-e-Möhammäd terror törkemennän buluların belderä, bu oyışmanı Hindstan räsmiläre-Paqstan yardäme belän Hindstanda terror ğamälläre oyıştıruda ğayepläp kilä. Politsiä xezmätkäre Neeraj Kumar, matbuğat oçraşuı waqıtında "Dähli''dä Paqstan terrorçılarınıñ höcümnäre äzerlänä digän mäğlümatlär bar" dip belderde. Şimbä könne Kaşmirda Jaish-e-Mohammäd oyışmasınıñ töbäktäge yulbaşçısı Ğazi Baba üterelgän. Monı çik buyı iminlek xezmäte häm politsiä dä rasladı. Älegä uzğan atnanıñ düşämbesendä hälak bulğan 52 keşe öçen 4 keşe törmädä tikşerülär kötep utıra. Ul arada 80%tı möselman bulğan Bombay şähäre yanındağı Mumbra bistäsendä Hindstanda-terror ğamällären buldırmaw turındağı yaña qanunnar –möselmannarğa qarşı eşli dip sanıylar. Şul turıda yaña qanun 2002nçe yılda qabul itelgännän soñ bu rayonda-ber ğayepläwsez qulğa alular, tikşerülär häm tentülär başlanğan. Hindstan politsiäseneñ üz isemen atarğa telämägän ber wäkile isä-Mambra xalqınıñ terrorçılarğa sıyınu birüendä şiklänmi.

Alsu Qormaş, Praga
XS
SM
MD
LG