Accessibility links

Кайнар хәбәр

Xikmätle xällär...


Bu atnadağı xikmätle, yäğni qarşılıqlı, ähämiätle xällärneñ berse – bala-çağanıñ banditqa äylänep baruı. Här bala gönahsız ber sabıy bularaq dönyağa kilä, anı tormış, döresräge, ölkännär boza. Menä şuşı ölkännärneñ qayberläre çınnan da naçar ürnäk kürsätä, axrı. Yäki üz balaların tärbiäläp üsterergä waqıt tapmıy. Tatarstannıñ eçke eşlär ministrlığı ütkärgän matbuğat oçraşuında şundıy sannar äytelde. Rusiä Federatsiäsendä eşlängän cinayätlärneñ 9,2% yäşüsmerlär tarafınnan başqarılğan ikän. Tatarstan da ğomumrusiä däräcäsennän ällä ni qalışmıy. Respublikadağı cinayätlärneñ 9,1% üsmerlär başqarğan. Şuşı yılnıñ sigez ayı eçendä üsmerlär tarafınnan qılınğan cinayätlär, xoquq bozular 20% kimegän häm 2130 oçraq täşkil itä. Ölgerep citmägän malay-şalaylar 17 keşene ütergän, 42 keşene bik qatı imgätkän, 11 köçläw oçrağı bulğan. Ni öçen bu sannarğa iğtibar itäbez? Bu bit Tatarstan, xalıqnıñ yartısınnan kübese – tatar, anıñ küpçelege – möselman. Borın zamannan xämer eçmi, urlaşmıy, suğışmıy torğan ğädät bulğan. Ällä, min äytäm, başqalar belän yarışıp eçkäç, ütereş-suğışta qatnaşqaç, urlaşqaç, bezdä tatarlıq betäme? Başqa xalıq belän yarışqaç, içmasam, anı ğilem aluda, mal tabuda yarışırğa ide dä bit, tik bu xäsis ğämällärdä genä tügel. Yuq bit, torğan sayın yaman eşlärdä başqalarnı uzabız. Ätise-änise tärbiäsen alğan, ölkännärne xörmät itkän, tırışıp eşlägän, cırlağan-biegän, şiğer söylägän tatar balasınıñ iserek bandit buluın kürgänegez barmı? Yuq bit. Işanmasağız, tatar gimnaziälärenä, mädräsälärgä barıp qarağız.

Bu misal millättän waz kiçü, dinnän qotılu, tuğan teldän, mädäniättän bizü nindi näticägä kitergänen kürsätä. Rusiä Fännär Akademiäse etnologiä institutı direktorı Valeriy Tişkov bu atnada xikmätle interv'yu bastırdı. Millät beräw genä bulmıy, di ul. Yarıy, monısı belän kileşergä bula. Qatnaş ğailä balası yäki çığışı belän ber millät, dine belän öçençe, yäşägän ile, cämğiäte buyınça dürtençe millät wäkile bulırğa da mömkin. Ämma Valeriy Tişkov monıñ belän genä çiklänmi, ul millätlär, tellär qoru – tabiği, däwlät tarafınnan ayırım millätlärne üsterü programmaların tözü hiç kiräk närsä tügel, - di. Ägär dä räsmi säyäsät kiläçäktä dä Tişkovça barsa, ağayne, däwlätkä tügel, kübräk üzegezgä ışanığız. Ä qayçaq däwlät strukturaları, kiresençä, yuq cirdän ayırım millät yasaw öçen tırışa. Bu atnada Nikolay Maksimov keräşennär turında añlatma birgännän soñ, älege temağa ğalim-ekspert fikeren dä östäp quyıyq. Xäzer xalıq sanın isäpkä alu tämamlanğaç, millätlär pasportta kürsätelmägän çaqta, ni öçen dinen üzgärtsä dä, telen-mädäniäten üzgärtmägän, bik üzençälekle cır-moñnarı, awız icatı belän ğäcäpländergän tatar keräşennäre ayırım millät itep bülälär soñ? - digän sorawğa tarix fännäre doktorı Damir İsxaqov cawap birä.

Berençedän, rus pravoslav çirkäwe Tatarstan cirendä xristian dinen totuçılarnıñ sanın arttıru yağında. İkençedän, soñğı waqıtta respublikabızğa Qazan anaqayı ikonasın qaytaruğa bäylängän küp kenä konfliktlar bulıp aldı. Bu da keräşennärne tatarlardan bülüneñ ber säbäbe. Çınlıqta isä keräşennär – ayırım xalıq tügel, ä bälki tatar milläteneñ konfessional' yaqtan ayırılğan ber öleşe.Bu atnanıñ soñğı xikmätle xäle tağın Başqortostan belän bäyle. Qazanda TVT firmasınıñ çıbıqlı televideniesen kertkän 20 meñ ğailä xäzer Başqortostan sputnik televideniesen qarıy ala. Menä siña küçtänäç. Ufalar da tırışqan, qazanlılar da qomaçawlamıy, içmasam, menä Tatarstan belän Başqortostan arasındağı kileşüneñ ber matdäse ütälde. Xäzer başqortça tapşırularnı Qazanda räxätlänep qarıylar. Tärcemäçe kiräkmi. Näq «Azatlıq” radiosındağıça.

Rimzil Wäli

XS
SM
MD
LG