Accessibility links

Кайнар хәбәр

Bush-Putin sammitı: ayırım qarşılıqlarğa qaramastan strategik xezmättäşlek


Comğa könne Qazan waqıtı belän tönge 12dä Waşington yanındağı Camp David utırmasında Amerikan häm Rusiä prezidentları George Bush belän Vladimir Putin arasında oçraşu başlana. İke kön baraçaq söyläşülärdä Ğiraq, İran, Yaqın Könçığıştan alıp, ike aradağı xezmättäşlekkä qädär küp törle mäsälälär kütäreler dip kötelä

Buş belän Putin soñğı tapqır yün ayında Peterburda, bu şähärgä 300 yıl tulu uñayınnan ütkärelgän tantana waqıtında küreşkän ide. Ul çaqta ike prezident Ğiraq suğışı, Rusiäneñ İran belän xezmättäşlek itüwenä bäyle qarşılıqlar buluğa qaramastan, Amerika belän Rusiä arasında strategik xezmättäşlek däwam itä digän belderü yasadı. Küzätçelär fikerençä, Camp David oçraşuında da Ğiraq belän İran mäsäläse töp urın alıp toraçaq. Räsmi Waşington Ğiraq turındağı yaña rezolutsägä Mäskäwneñ xuplawın qazanırğa teli. Londonda urnaşqan İqtisadi Üzäk belgeçe Nicholas Redman fikerençä, bu mäsälädä taraflar ike yaq öçen dä faydalı kileşügä ireşergä mökin, rezolutsiäne xuplağan oçraqta, Rusiäneñ Ğiraqtağı iqtisadi mänfägätläre iskä alınaçaq:

Audio (Nicholas Redman)

"Misal öçen şundıy alış-bireş bula ala, di Nicholas, Rusiäneñ neft şirkätlärenä nindi dä bulsa räweştä Ğiraqqa qaytırğa mömkinlek birelergä mömkin."

Rusiäneñ atom ölkäsendä İran belän xezmätäşälek itü mäsäläse dä iğtibarsız qalmas sıman. Härxäldä Bush bu mäsäläne kütäräçägen aldan äytep quydı. Amerikan räsmiläre İran, Rusiä yärdäme belän atom qoralı östendä eşli dip sanıy. Mäskäw dä, Tähran da monı gel kire qağıp kilde. Mäskäwdäge säyäsi küzätüçe Andrei Piontkovsky süzlärençä, xäzer bu ölkädä üzgäreş küzätelä. İrannıñ mondıy qoralnı çın-çınlap buldıru omtılışları, Rusiäne şikländerä başlıy, häm näticädä Amerika belän yaqınayta:

Audio (Andrei Piontkovsky)

Ä inde kiñräk, strategiä küzlegennän çığıp qarağanda, Andrei Piontkovsky süzlärençä, Rusiäneñ Amerika belän xezmättäşlek itü öçen obyektiv mänfägätläre bar. 21nçe ğasırnıñ töp konfliktları Rusiäneñ könyaq çikläre buyında baraçaq: Yaqın Könçığış, Üzäk Aziä, şul uq qüäte üsä barğan Qıtay. Bu yanawlar Rusiä belän Amerikanı yaqınayta dip sanıy, Andrei Piontkovsky:

Audio (Andrei Piontkovsky)

Şulay itep, belgeçlär fikerençä, qayber mäsälädä qarşılıqlar buluğa qaramastan, Amerika häm Rusiä citäkçeläre, strategik mänfägätlärne küz aldında totıp eş itergä tırışaçaq.

Moña tağın şunı östäp bula. Şuşı atnada Könbatış häm Rusiä matbuğatında "Prezident Bushqa anıñ dustı Putin turında 7 soraw" digän açıq xat basıldı. Tülängän reklama sifatında basılğan bu xatnı Boris Berezovski, Yelena Bonner, Vladimir Bukovski, İvan Rıbkin häm Ruslan Xasbulatov imzalağan. Xat avtorları xäzerge Rusiädä demokratiä qısılu turında äytä häm Bushqa möräcägät itep, 2001 yılda sez Putin belän berençe tapqır küreşkändä anıñ küzenä qarap, ışanıçlı keşe kürdem digän idegez, tağın ber qarağız äle dip sorıy.

Blegeçlärneñ aldaraq yañığrağan fikerlären iskä alğanda, Bushnıñ bu üteneçne ütärgä waqıtı, ä bälki teläge dä bulmas sıman. Andrei Piantkovsky, Rusiädä demokratiä bulmawğa Çeçnyada suğış baruğa Bush abzıyğa barıp zarlanunı faydaısz ğämäl dip sanıy. Berençedän andıy yärdäm bula qalsa da ul, Amerikanıñ üz mänfägätenä bäyle bulaçaq, di ul, ikençedän, anıñ Rusiä cämägätçelegenä yoğıntısı tiskäre bulaçaq.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG