«Yukos» neft şirkäte häm Xodorkovskiy tiräsendäge xäl Tatarstan gäzitlärendä dä çağılış taptı. Республика Татарстан gäziteneñ xäbärçese İgor Kotov üzeneñ atnalıq küzätüen şuşı temağa bağışladı. Xäbärçe fikerençä: «Rusiä prezidentı administratsiäse mäglümat çaralarına üz monopoliäsen kertte, Federativ Şuranı üzgärtep qordı, 7 wäqälätle wäkil utırtıp, töbäk citäkçeläreneñ däräcäsen töşerde. Mäxkämä reformasınıñ totqarlanuı xoquq saqlaw oyışmaların başqarma xakimiätneñ qoralına äyländerde. Prezident idäräse, qıyınlıqlar belän bulsa da, Dumanı buysındıra aldı. Xakimiät vertikalen nığıtu öçen tağın älegä bäysez kapitalnı qulğa töşerergä häm gubernatorlarnı östän bilgeläp quyunı ğına kertäse qaldı».
Äytkänemçä, älege yazma Республика Татарстан gäzitendä basılıp çıqtı. Восточный экспресс atnalığı da, Xodorkovsiy tiräsendäge xällärgä qarata Qazanda bilgele keşelärneñ fikeren soraşıp çıqtı. «Diktatura başımı?» digän sorawğa törle-törle cawaplar alınğan. Ber niçä keşe, - «yuq», yäki «özep kenä äytüe qıyın», dip äytä. Ber keşe – «äye, diktatura başı»,- di, ä tağın 2-3 keşe – «saylaw aldı uyını, aqça yärdämendä idärä itügä xakimiätlärneñ cawabı», digän añlatmalar birgän.Millät tiräsendäge söyläşülär bu könnärdä kübesençä urıs telle matbuğatta alıp barıldı. Татарский мир (Tatar dönyası) gäzite küptän tügel, «Watanım» oyışmasınıñ belderüen bastırıp çığardı. Anda älege oyışmanıñ citäkçese Rinat Aqçurin Tatarstanğa üz däğwaların belderde, anda ul mäsälän Tatarstan matbuğatında Aqçurin qatnaşlığında ütkärelgän fänni seminarlar häm Watanım oyışmasınıñ eşçänlege tiskäre genä çağışılış taptı, digän ğäyepläwlär taşlağan ide. Şuşı çığışta Rusiä Tatarlarınıñ milli-mädäni avtonomiä räise dä telgä alındı.
İnde bu atnada Звезда Поволжья gäzitendä avtonomiä räise cawap xatın belän çığış yasadı. Ul anda Rinat Aqçurinnıñ ğäyepli alırlıq nıqlı nigeze yuqlığı xaqında äytä. Şuşı uq gäzittä çığış yasağan tarixçı İskändär İzmaylov ta Rinat äfändeneñ ğäyepläwläre tulısı belän yalğanğa qorılğan, dip cawap birde.Татарский мир gäzite üzen zıyalı, fänni basma dip tanıtırğa telägängä küräseñ här yaña fikergä tirän fälsäfi analiz yasarğa tırışa. Gäzitneñ yaña sanında, mäsälän, milli elitalar häm federalizmğa bağışlanğan külämle yazmalar dönya kürde.
Etnologiä fänendä millätne ike törle añlaw bar-ber törkem ğalimnär anı bio-sotsial äyber dip sanıy, ikençe törkem – milli xis biologiägä bäyle tügel, ä urtaq mädäniät, tel, ğöref-ğädätlär tä’sirendä tua, dip isäpli.Şuşı berençe fikergä nigezlänep, SSSR tarqalğannan soñ, avtonomiälärdäge säyäsi elitalar üzläreneñ xakimiätlären nığıtu öçen, millilekne säyäsi maqsatlarda qullana başladı, dielä älege gäzittä. Anda çığış yasağan ğalim Vasiliy Fillipov millilekneñ biologik töşençä bulmağanın raslıy, etnik faktornı säyäsi maqsatlarda qullanu xaqında fikerläre belän büleşä. Gäzitneñ baş mäqäläsendä, Rusiäneñ administrativ büleneşe döres tügellege xaqında fiker ütkärelä. «Federalizm faydalı äyber bulsa da, ul millilekkä qorılırğa tieşme?» - digän soraw quıla älege yazmada. Şulay itep gäzit, säyäsätçe Jurinovskiynıñ milli respublikalarnı beterergä digän süzgä, fänni küzlektän qararğa çaqıra. Gäzitneñ çaqıruın Tatarstanda işetüçelär bulırmı yuqmı, älegä äytü awır. Bu xaqta kiläse matbuğat küzätülärennän belersez.
Tatar matbuğatında iğtibar üzägendä yubiley, tuğan könnär tordı. Böten gäzitlärdä diärlek tügäräk sanğa bağışlanğan äñgämälär, oçerklar basılıp çıqtı. Mäsälän, Watanım Tatarstan gäziteneñ tışlığında tanılğan teatr artistı Şäwkät Biktimerovnıñ suräte dönya kürde. Älmändär babayğa şuşı könnärdä 75 yäş tula ikän. Şuşı danlıqlı artistnı tuğan köne belän xätta Rusiä belän Tatarstan prezidentları da qotlağan. Şuşı xatlarnıñ eçtälege Watanım Tatarstan gäzitendä birelä. Şuşı uq gäzittä «Şäwkätle ğömer» digän külämle yazma basılıp çıqtı. «Şäwkätle – abruylı, şöhrätle digän mäğnäne añlata. Xoday Tegälä anadan irtä yätim qalğan balasına soñraq igelegen mul qılğan.» - dip yaza oçerknıñ avtorı Asiä Yunısova. Şäwkät Biktimerov üze dä tormış yulınnan qänäğät, «Äybät yäşädem, bäxetle yäşädem» di ul. «Xäzer, kübräk ütkännär, sağınular dönyasında yäşim», dip söylägän ul gäzit xäbärçesenä. 1nçe noyäberdä Kamal teatrı säxnäsendä anıñ yubiley kiçäse uzdı. Asia Yunısova da şuşı kiçädä Şäwkät Biktimerovnıñ közge xäläte taralır, dip teläp qalğan ide. Şulay bulğanmı yuqmı, äytä almıybız, ä menä bu artistnıñ tamaşaçılar tarafınnan yaratıluı ansı – hiçşiksez.Tağın ber yubilyar turında, bu yulı artist tügel, tulayım teatr tuğan könen bäyräm itä. Şähri Qazan gäziteneñ tışlığında Kärim Tinçurin isemendäge teatrnıñ kollektivı räseme basılıp çıqtı häm gäzitneñ bu sanı tulısı belän diärlek teatrnıñ 70 yıllığına bağışlandı. Gäzitneñ «İlhamiät» quşımtasında mädäniät ministrı İldus Tarxanovnıñ şuşı teatrnı yubiley belän qotlawı basılıp çıqtı. Anda äytelgänçä, «säxnädä ülemsez obrazlar tudırğan kürenekle şäxesläre, küñellärne qızlatırlıq bixisap spektakl’läre belän teatr sänğät tarixında layıqlı urın aldı. Bügen anıñ üz binası, däräcäle iseme, üzençälekle repertuarı, iñ möhime, anı yaratıp yöri torğan üz tamaşaçısı bar».
Quşımta tulısı belän teatr direktorı, artistları belän äñgämälärgä, säxnä manzaralarına bağışlandı. Rawil Fäyzullinıñ “Äylänä, säxnä äylänä” digän şiğere dä teatr yubileyına turı kilep tora. Menä annan ber özek....Äylänä säxnä, äylänä,
Şuışıp kerep kitä.Ğömerlärne, bäğerlärne
Kiskäläp, telep kitä.Rawil Fäyzullin üze dä bu könnärdä tuğan könen bäyräm itä. Comğa 31nçe oktäberdä anıñ 60 yıllığı uñayınnan icat kiçäse uzdı. Çallıda çığa torğan Mäydan jurnalı xezmätkärläre qälämdäş dusları Rawil Fäyzullinğa büläk äzerlägän. Alar Mäydannıñ tulı ber sanın Rawil Fäyzullinıñ icat yulına bağışlap çığardı. Anda şağirneñ törle yıllarda çıqqan şiğerläre, ğailä räsemnäre, dusları istälekläre, ber qayda da basılmağan, kiñ cämäğätçelekkä bilgele bulmağan ber äsäre dönya kürde .Menä anıñ «waqıtnıñ xätere şäp anıñ» digän 4 yullıqlardan berse:
Qoyaş bit min! Şuña yığı1mıymİmgänmi genä awam...
Keşe bit min: kükkä genäsıymaslıq yöräk yaram.
Bikä Timerova.