İñ ğäcäpländergäne şul, uzğan ğasırda Rusiä säyäsätendä häm dini eşlärendä tatarlar ürnäk kürsätkän. Gasprinskiy diseñme, Aqçura, Maqsudi, İbrahimov kebek şäxeslär Peterburda, Mäskäwdä üz tawışların işetterä belgännär. Cäditçelek xäräkäte üze ni tora. Rusiä Dumasında möselmannar fraksiäse bulğan. Ä bıyıl islam temasın kütärep çığuçı berdän-ber firqäne oyıştıruçılar Dağstan respublikasınnan. Xäzer inde Qazandağı zıyalı tatarlar üz mänfäğätlären Kavkazda tuıp üskän Räcäpov aşa yaqlıylar. Ä tatarlar qaya? Milli kandidatlarnıñ isem-familiäse genä tatar, millät häm iman turında awız tutırıp äytüçe siräk kürenä.
5-6 million tatar bar, ä saylaw ağımında anıñ tawışı yuq. Kommunistlar, demokratlar, sentristlar, agrariylar, avtomobil'çelär, pensionerlar, yäşellär, eşquarlar bar, ä tatarlar menä şul firqälärneñ nigezenä kirpeç bulıp yatalar, küräseñ. Alarnıñ mänfäğätlären yaqlawçı xäzergä kürenmi. Aqçuralar, Maqsudilar däräcäsendä süz yörterlek keşelärebezne ällä cir yotqanmı? Kandidatlar nigezdä aqça qapçıqları. Gumanitar ğalimnär, yazuçılar yuq diärlek. Xäzergä ber yazuçınıñ genä tawışı işetelä, läkin ul da millät, mädäniät, mäğrifät turında söyläp waqlanmıy, Tatarstannıñ säyäsi ğämällären faş itü belän mawığa. Ägär dä dönyada tatar xalqınıñ ruxi köndäşe, doşmanı bulsa, ul bu könnärdä räxätlänep yal itä ala. Menä xikmät tä xikmät. Milli faciğa diär ideñ, kön sayın yaña kitaplar, fänni açışlar, qıyu mäqälälär, talantlı sänğät äsärläre dönya kürä. Milläte bar, anıñ haman da canı bar, ä räsmi säyäsi Sabantuyda qatnaşuçı qaharmanı ğına kürenmi.İmi turında äytsäm kileşer mikän. Eş şunda - yılamağan balağa anı birmilär. Ä bezneñ küp kenä millättäşlärebez “bez bolay da şäp yäşibez, berkem qıyırsıtmıy”, xucalarğa räxmät diüdän başqanı belmi. Annan soñ üzläre poçmaq artında suqranıp, zarlanıp yöri. Menä şundıy tel çarlawçılarnıñ Başqortostan tatarları arasında xätsez ikänen soñğı atnalardağı waqiğalar kürsätte. Ber törkem tatarlar üzläreneñ kimüenä aptırıy, ä ikençelär “ştu sin, barısı da äybät, präme räxät çigäbez” dip tınıçlandıra.
Dimäk, millätneñ qayber qıyınlıqları däwlättän, başqa xalıqlardan tügel, ä imi soramawçı üzebezdän tora ikänlegen saylaw aldı kampaniäse kürsätte.Bu sovet zamanınnan qalğan ğöref. Änä, NTV kanalında Savik Şuster üzeneñ tapşıruında mäktäptä xärbi belem birü turında ber bäxäs alıp bardı. Xantı-Mansi okrugınıñ Sovet rayonında ber mäktäp balası xärbi künegülär waqıtında üz qosığına tonçığıp ülgän. Anıñ kümelüenä äle ike ay da ütmäde. Jurnalistlar şul malaynıñ änisennän sorıy: “Sin närsä teliseñ?” Ä ana “Ulımnı qaytarığız!” dip çäç yolqımıy, “min köçle armiä buluın telim”, - di ul. Çınnan da şulay mikän? Nindi xikmät bu, diärsez. Xikmät şul, başqaça uylawçılarnı, balalarnı xärbi uyında qatnaştırırğa telämäwçelärne aldan uq televizor kamerası yanınnan quıp cibärgännär. Ä qalğannar niçek tieşle – şulay cawap birergä rizalaşqan. Bu bit bik qurqınıç xikmät. Qanun buyınça ütkärelä torğan säyäsi çaralarda da keşelärneñ üz teläkläre, açınuları, xisläre bötenläy işetelmi. Keşelär üzläre şulay caylı dip taba. Bezgä boğaw da salınmağan, çılbır da bäylänmägän, ayaqlar da tışawlanmağan. Ä bez näq bäylängän keşe kebek yılap utırabız. Başqalarnıñ üzebezdän kölgänen belmibez.
Bu atnada Qazanda ber yawız mäçe 8 keşene teşläp cäräxätlägän. Eşlär yaman, di. Tabiplarğa mäşäqät artqan. Yarıy äle, yulbarıslar ürçemägän. Rusnıñ mäqäle bar “страшнее кошки зверя нет”. Yäğni mäçedän dä qurqınıç yırtqıç yuq. Tıçqannar öçen, älbättä. Barı tıçqannar öçen...Rimzil Wäli. Qazan
