Russiäneñ politik oppozitsiäse Yäkşämbe könge saylaularda Kreml yaqlı xärämläş.lär bulıp dip borçıla. Şul säbäple alar kündäşe bulsa da kompartiä belän bergäläp yaqınça 95 meñ saylau urnında küzötü belän mäşgül bulaçaqlar. Yabloko Partiäse kandidatı Sergey Mitroxinneñ radiobız xäbärçesenä belderüenä qarağanda,
Audio
Şuşı ğädättäntış xezmättäşlekkä Kreml yaqlı partiälär, şul sanda Berdäm Russiä saylaulardan alda cämağätçelek fikeren manipulätisäläv öçen törle metodlar häm basım çaraları qullana digän borçılu etärgän. Kreml saylaular irekle häm ğadel bulaçaq dip beldersä dä, xätta Üzäk Saylau KOmissiäeneneñ başlığı Veşnyäkov ta uzğan atnada yasağan çığışında, tauış urlau ixtimallığınıñ buluın iqrar itte. Moscow Times gazetsaınıñ ezmätkäre Yevgenia Borisova Putinneñ ciñüenä kitergän 2000-nçe yılğı prezident saylaularında xärämläşülär buldı digän näticäögä kilgän ide. Ul Yäkşämbe könge saylaular başqaça bulaçaq dip äytü öçen nigez tuq di.
Audio
Ul Dagistandağı tikşerenüläre turında bolarnı añlata
Audio
Borisova xärämläşülärgä tağı ber misal kiterep bolay di
Audio
Yevropada İminlek häm Xezmättäşlek oyışmasınıñ küzätü missiäse Borisovanıñ 2000-nçe yılğı prezident saylauarında zurlap xärämläşülärneñ buldı digän ğäyeplävlären kire qaqqan ide. Läkin, qqäğidälärne bozu vaqiğäläreneñ buluın da qabul itkän ide. Saylaularnı partiä väkillärennän tış Yevropada İminlek häm Xezmätätşlek Oyışması, Yevropa Şurası Parlaentar Assambleye m BDR illäre küztüçeläre dä, tulayım alğan 1150 väkil küztätep baraçaq. Läkin, qayber belgeçlär, küzätüçelär registratsiä, tauış sanau häm protokollar äzerlängändä här närsäneñ qanuni bulu-bulmaun bilgelärlek xäldä tügellär dip belderälär. Saylaularnıñ ğadel bulaçağına şik-şöbhä bar. Monı saylau komissiäse,, anıñ urınnardağı vökilläre häm xakimiätlär genä beterä ala.
Başqortostanğa kilgändä, anda älbättä, berençe urında Duma tügel, ä prezident saylauları tora. Moña çaqlı bulğan prezident saylaularında Raximovqa köndäş bulırlıq kandidat bulmadı. Azmaz tauış ala beläçäklär isä törle çaralar belän isemlektän sızıp taşlandı. Gärçä, bu märtäbä dä Safin häm Veremeenkonı şundıy uq metodlar belän çitlätü tırışlığı bulsa da, bu märtäbä kandidatlar teşle bulıp çıqtılar. Üzlären soñğı çiktä isemlekkä kertügä ireştelär. Altı kandidat arasında barğan yarıştan kem ciñep çığar, ğomumän berençe turda uq ciñüçe bulırmı digän sorauğa cavap birüe qıyın. Çönki, monda küp faktorlar rol uynayaçaq. Xalıq fikeren beleşülär dä bu sorauğa cavap birüne qıyınlaştıra. Dürt xalıq fikeren beleşüneñ näticälären misal itep kitirim. Sannar törle häm bik küp. Radio aşa alar turında söyläv qıyın. Şul säbäple xäzerge prezident Raximovqa qarağan sannarnı ğına äytep kitim. Strategik Analiz öçen Mäskäv İnstitutı birgäns annarğa kürä, saylauçılarnıñ yaqınca 27 yarım protsentı Raximovqa tauış biräçäk. Başqort Satalit Televideniäse Sotsial Texnologiä buyınşa Baqşqort Akademiäsenä tayanıp , Raximov yaqınca 57 yarım protsent tauış alaçaq dip belderde. VTsİOMğa qarağanda saylauçılarnıñ 44 protsentı xäzerge prezidentqa tauış biräçäk. Ä inde Bashkir.Ru saylauçılarnıñ 18 yarım protsentınnan küberäge Raximovnı yaqlıy dip xäbär itte. Älbättä, xalıq fikeren beleşü , ul saylau näticäse tügel. Läkin, demokratik häm xalıq fikere ğilmi nigezlärdä häm prinsiplarda ütkärelgän ber genä ildä dä ber kandidat turında şundıy zur ayırma bulmıy. Ayırma yaqınça 3-4 protsent tiräsendä bula ala. Monda isä süz 18 yarım belän 57 yarım arasındağı ayırma tturında bara. Bu inde yä xalıq fikere ğilmi nigezlärdä ütkärelmägän yäisä taratılğan mäğlümätlär yalğan digän süz. Başqortostanda prezidentlıqqa kandidatlarnıñ berse dä iblis tä, färeştä dä tügel. Läkin, mäğlüm bulğan faktlar şul turıda söyli. Prezident opponentlarına saylaualdı kampaniäsendä ayaq çalu öçen här törle administrativ resurslar qullanıldı. Äfir vaqtı birmäv, xakimiätlärgä tänqitle fiker beldergän radiolarnı yabu, prokatqa zal birmäv, elektr häm yağulıqnı özü häm başqalar häm başqalar. Moña iñ soñ bularaq yalğan bullitennär bastıru skandalı östälde. Şuşı faktlarnı küz aldında totqanda, Başqortostanda prezident saylauları ğadel häm qanunğa esasän ütäçäk, saylauçılarğa basım yasalmayaçaq, administrativ resurslar qullanılmayaçaq häm xärämläşülär bulmayaçaq dip ışanu qıyın.
Färit İdelle, Praga
Audio
Şuşı ğädättäntış xezmättäşlekkä Kreml yaqlı partiälär, şul sanda Berdäm Russiä saylaulardan alda cämağätçelek fikeren manipulätisäläv öçen törle metodlar häm basım çaraları qullana digän borçılu etärgän. Kreml saylaular irekle häm ğadel bulaçaq dip beldersä dä, xätta Üzäk Saylau KOmissiäeneneñ başlığı Veşnyäkov ta uzğan atnada yasağan çığışında, tauış urlau ixtimallığınıñ buluın iqrar itte. Moscow Times gazetsaınıñ ezmätkäre Yevgenia Borisova Putinneñ ciñüenä kitergän 2000-nçe yılğı prezident saylaularında xärämläşülär buldı digän näticäögä kilgän ide. Ul Yäkşämbe könge saylaular başqaça bulaçaq dip äytü öçen nigez tuq di.
Audio
Ul Dagistandağı tikşerenüläre turında bolarnı añlata
Audio
Borisova xärämläşülärgä tağı ber misal kiterep bolay di
Audio
Yevropada İminlek häm Xezmättäşlek oyışmasınıñ küzätü missiäse Borisovanıñ 2000-nçe yılğı prezident saylauarında zurlap xärämläşülärneñ buldı digän ğäyeplävlären kire qaqqan ide. Läkin, qqäğidälärne bozu vaqiğäläreneñ buluın da qabul itkän ide. Saylaularnı partiä väkillärennän tış Yevropada İminlek häm Xezmätätşlek Oyışması, Yevropa Şurası Parlaentar Assambleye m BDR illäre küztüçeläre dä, tulayım alğan 1150 väkil küztätep baraçaq. Läkin, qayber belgeçlär, küzätüçelär registratsiä, tauış sanau häm protokollar äzerlängändä här närsäneñ qanuni bulu-bulmaun bilgelärlek xäldä tügellär dip belderälär. Saylaularnıñ ğadel bulaçağına şik-şöbhä bar. Monı saylau komissiäse,, anıñ urınnardağı vökilläre häm xakimiätlär genä beterä ala.
Başqortostanğa kilgändä, anda älbättä, berençe urında Duma tügel, ä prezident saylauları tora. Moña çaqlı bulğan prezident saylaularında Raximovqa köndäş bulırlıq kandidat bulmadı. Azmaz tauış ala beläçäklär isä törle çaralar belän isemlektän sızıp taşlandı. Gärçä, bu märtäbä dä Safin häm Veremeenkonı şundıy uq metodlar belän çitlätü tırışlığı bulsa da, bu märtäbä kandidatlar teşle bulıp çıqtılar. Üzlären soñğı çiktä isemlekkä kertügä ireştelär. Altı kandidat arasında barğan yarıştan kem ciñep çığar, ğomumän berençe turda uq ciñüçe bulırmı digän sorauğa cavap birüe qıyın. Çönki, monda küp faktorlar rol uynayaçaq. Xalıq fikeren beleşülär dä bu sorauğa cavap birüne qıyınlaştıra. Dürt xalıq fikeren beleşüneñ näticälären misal itep kitirim. Sannar törle häm bik küp. Radio aşa alar turında söyläv qıyın. Şul säbäple xäzerge prezident Raximovqa qarağan sannarnı ğına äytep kitim. Strategik Analiz öçen Mäskäv İnstitutı birgäns annarğa kürä, saylauçılarnıñ yaqınca 27 yarım protsentı Raximovqa tauış biräçäk. Başqort Satalit Televideniäse Sotsial Texnologiä buyınşa Baqşqort Akademiäsenä tayanıp , Raximov yaqınca 57 yarım protsent tauış alaçaq dip belderde. VTsİOMğa qarağanda saylauçılarnıñ 44 protsentı xäzerge prezidentqa tauış biräçäk. Ä inde Bashkir.Ru saylauçılarnıñ 18 yarım protsentınnan küberäge Raximovnı yaqlıy dip xäbär itte. Älbättä, xalıq fikeren beleşü , ul saylau näticäse tügel. Läkin, demokratik häm xalıq fikere ğilmi nigezlärdä häm prinsiplarda ütkärelgän ber genä ildä dä ber kandidat turında şundıy zur ayırma bulmıy. Ayırma yaqınça 3-4 protsent tiräsendä bula ala. Monda isä süz 18 yarım belän 57 yarım arasındağı ayırma tturında bara. Bu inde yä xalıq fikere ğilmi nigezlärdä ütkärelmägän yäisä taratılğan mäğlümätlär yalğan digän süz. Başqortostanda prezidentlıqqa kandidatlarnıñ berse dä iblis tä, färeştä dä tügel. Läkin, mäğlüm bulğan faktlar şul turıda söyli. Prezident opponentlarına saylaualdı kampaniäsendä ayaq çalu öçen här törle administrativ resurslar qullanıldı. Äfir vaqtı birmäv, xakimiätlärgä tänqitle fiker beldergän radiolarnı yabu, prokatqa zal birmäv, elektr häm yağulıqnı özü häm başqalar häm başqalar. Moña iñ soñ bularaq yalğan bullitennär bastıru skandalı östälde. Şuşı faktlarnı küz aldında totqanda, Başqortostanda prezident saylauları ğadel häm qanunğa esasän ütäçäk, saylauçılarğa basım yasalmayaçaq, administrativ resurslar qullanılmayaçaq häm xärämläşülär bulmayaçaq dip ışanu qıyın.
Färit İdelle, Praga