Accessibility links

Кайнар хәбәр

Duma saylawları Rusiädä "idarä itärlek demokartiä"gä taba yasalğan zur ber adım bulıp tora


Şuşı yäkşämbedä uzaçaq Duma saylawları çınnan da kötelmägän xällärgä bik bay bulmas kebek. Rusiädä, saylawlarnıñ näticäse inde bilgelängän, anda qatnaşu üze inde ällä ni möhim tügel digän qaraş cäyelgän. Kreml'' yaña Dumada üz yoğıntısında bulğan küpçelekne saqlap qalır, xätta nığıtır dip farazlana. Läkin Duma öçen tawış birüneñ alay da ber ähämiatle yağı bar - ul Kreml''neñ üz xakimiaten nığıtu maqsatında ni däräcädä yıraq barırğa äzer toruwın kürsätäçäk.

Yäkşämbe saylawlarınıñ näticäläre mäs''äläsendä ildä ber genä soraw älegä cawapsız qala kebek, xörmätle tıñlawçılar. Mäskäw Kremle Dumadağı küpçelegen elekke däräcädä saqlap qalırmı, ällä inde anı tağın da nığıtırmı? Qalğan sorawlarğa cawaplar inde äzer, tawış birü kötelmägän näticälärgä kitermäs dip uylıy Rusiäneñ üzendäge säyäsät belgeçläre. Parlamentarizmnı üsterü üzägen citäklägän Andrey Zaxarov şularnıñ berse.

Audio, Andrey Zaxarov

"Bu saylawlarnıñ üzençälege şunda ki, alar asılda berni dä xäl itmiäçäk. Sovetlardan soñğı tarixta berençe märtäbä Duma saylawları alda torğan prezident saylawları öçen, elekke yıllardağı tösle üzenä kürä primerise, yäğni köçlärne aldan sınap qaraw kebek närsä bulmayaçaq. Çirattağı prezidentnıñ kem bulasın inde härkem belä. Ä bu Duma saylawlarında qatnaşunıñ bik tübän buluwına, häm ikençedän, elekke Dumadağı wäzğiatne saqlap qalu tırışlıqlarına kiteräçäk" dip isäpli Zaxarov, Parlamentarizmnı üsterü üzäge citäkçese. Rusiäneñ Däwlät Dumasında ğadi küpçelek öçen barlığı 226 tawış kiräk. İnde üz eşen tögällägän Dumada, xakimiat partiäse sanalğan "Yedinaya Rossiä"neñ 145 deputatı bar ide, şuña kürä aña Kreml''neñ möhim qararların ütkärü öçen yış qına başqa urtalıq partiäläre, häm xätta Jirinovskineñ liberal-demokratları belän dä waqıtlı berläşülärgä barırğa turı kilde. Yäkşämbe saylawlarında isä "Yedinaya Rossiä" üzennän saylanğan deputatlar sanın bermä-ber arttırırğa häm kiläçäktä Duma eşendä wağraq partiälärgä azraq bäyle bulırğa teli. Ul bigräk tä bermandatlı okruglarda uñığqa ireşer dip farazlana. Elegräk anda kommunistlar ciñä ide, xäzer isä Kreml'' sulçılarğa qarşı köçle propaganda alıp barıp, alarnıñ saylawçılar arasındağı yaqlawın kimetä aldı. Bar il buylap şundıy 225 urınnıñ 100-e xäzer "Yedinaya Rossiä"gä kitä ala digän farazlar bar. Mäskäwdäge Carnegie Üzägendä eşläwçe Nikolay Petrov, ägär dä "Yedinaya Rossiä" üzeneñ şuşı maqsatlarına ireşsä, Kreml'' ildäge bar däwläti kontrol''ne üz qulına aluğa tağın da yaqınayaçaq di.

Audio, Nikolay Petrov

"Kiläçäk Duma Kreml'' öçen xäzergesenä qarağanda da idarä itü öçen caylıraq bulaçaq, bu yaqtan qarağanda berni dä üzgärmäyäçäk" di Nikolay Petrov. Anıñ fikerençä, saylawlarnıñ möhim yağı şunda ki, anda idarä itelä torğan demokratiäneñ modele sınalaçaq. Küp närsä Duma saylawlarında uñ oppozitsiäneñ uñışına bäyle bulaçaq. Läkin soñğı fiker beleşü näticäläre şunı kürsätä ki, uñ partiälärne bar il buylap yaqlaw şaqtıy tübän qala, alar xätta 5%-lıq kirtäne dä ütmäskä mömkin. Bäysez deputat Vladimir Rıjkov uylawınça, demokratik oppozitsiäneñ uñışsızlığı Dumanı köçsezländerep, anı tağın da nığraq prezident tä''sirenä buysındıraçaq.

Audio, Vladimir Rıjkov

"Parlamentnıñ üz qaraşı buluğa xoquqı bar, parlament anı ara-tirä däwlät başlığı qarşılığına qaramastan yaqlarğa tieş, çönki däwlät başlığı da yış qına yalğışa ala. Läkin Duma bügen bik zäğif" di bäysez deputat Rıjkov. Şuşı borçulı fikerlär sürätendä Kreml''gä häm ayırım alğanda Putingä, telägän oçraqta ilneñ Konstitutsiäsen dä üzgärtä alırlıq küpçelek Dumada ni öçen kiräk digän soraw tua. Älegä qädär prezident 1993-nçe yılğı referendumda qabul itelgän Konstitutsiäne üzgärtergä telämäwen belderep kilgän ide. Ämma soñraq anıñ şuşı qaraşı üzgärä dä ala, häm Putinneñ Dumadağı küpçelekne, üz xakimiaten nığıtu, federalizmnı tämam beterü, xätta üzen öçençe märtäbä dä saylatuğa yul açu öçen qullanuwı bik mömkin.

Kärim Kamal, Praga
XS
SM
MD
LG