Mäğärif ölkäsendä 2003nçe yılnıñ yomğaqları

Mäğärif tarmağında yıl yomğaqların ğädättä kalendar yılınıñ betüe yäki başlanuı belän yasamıy. Bu ölkädä yıl sannarı başqaçaraq isäplänä – uqu yılı başınnan alıp anıñ axırına qädär. Şuña da, mäğäriftäge ütkän yılnıñ töp waqiğaları turında yazmabızğa totınğanda, bez isäpne qaysı waqıttan başlap totarğa ikän, dip uylandıq. Näticädä, älege ölkädä iñ istä qalğan çaralarnı, iñ qızıqlı waqiğalarnı iskä alıp ütärgä buldıq. Aldan, Tatarstannıñ Mäğärif ministrlığınıñ eşçänlegenä küz salıyq äle. Alar tarafınnan 2003nçe yılda şaqtıy ğına möhim çaralar ütkärelsä dä, şularnıñ iñ ähämiätlese bulıp törle töbäklärdä uzdırılğan Tatar mäğärife könnäre toradır, möğayın. Monda çaralar uzğan yılda Tömän, Perm, Ulyan ölkälärendä, Başqortstan, Udmurtiä, Yakutiä häm başqa küp kenä töbäklärdä uzdı. Respublikanıñ Mäğärif ministrlığı wäkilläre, uqıtuçılar, cämäğät eşlekleläre, xätta artistlar belän Rusiäneñ törle cirlärenä bardılar. Älege könnär qısalarında Tatarstannıñ mäğärif ölkäsendä başqa töbäklär belän kileşüläre buldırıldı, respublikanıñ tanılğan möğallimnäre andağı uqıtuçılar belän tuğan telne häm tatar telendä uqıtu buyınça täcribäläre belän urtaqlaştı, üzläreneñ fikerlären, kiñäşlären birde, mäktäplärgä büläkkä tatar tele häm ädäbiäte däreslekläre, uqıtuçılarğa yärdämçel cıyıntıqlar, ädäbi kitaplar tapşırıldı. Älege çara qısalarında Tatarstannan çittä yäşäwçe millättäşlärebez dä onıtılmadı. Alar öçen dä qızıqlı oçraşular, mädäni çaralar oyıştırıldı. Ayıruça zurlap Tatar mäğärife könnäre uzğan yılnıñ ğinwar ayında Mordoviä respublikasında ütte. Anda respublikanıñ barlıq tatar yäşägän awılların kilgän wäkillär qatnaştı, ä ministr Faris Xarisov citäkçelegendäge räsmi delegatsiä xökümät däräcäsendä qabul itelde.

2003nçe yılnıñ sintäber ayında uzğan respublika Mäğärif ministrlığınıñ ütkän uqu yılına näticä yasağan kollegiä utırışında da, Rusiä töbäkläre mäktäplärendä tatar telen uqı torışına şaqtıy zur iğtibar birelde. Bu mäs’älägä yomğaq yasap, ministrlıqnıñ bülege citäkçese Änisä Morozova çığış yasadı. Anıñ mäğlümatlärenä qarağanda, Rusiädä barlığı 655 tatar mäktäbe bar, ä 1156 mäktäptä fän bularaq tatar tele uqıtıla. Älege mäktäplärgä kadrlar belän yärdäm itü yözennän Mäğärif ministrlığı respublikanıñ Uqıtuçılar belemen kütärü institutı belän bergälektä tatar tele uqıtuçıların äzerläw buyınça ike yıllıq maxsus fakul’tet oyıştırıp cibärde. 2003nçe yılda älege fakul’tetlarda Sverdlaw, Çiläbe häm Kurgan ölkäläre möğallimnäre belem aldı. İnstitut xezmätkäre süzlärenä qarağanda, bu maxsus fakul’tetnıñ eşçänlege 2004nçe yılda da däwam itäçäk. Xäzer uquçılarğa bu yılnı Samar uqıtuçıları da quşılır dip kötelä. Rusiä töbäklärendä tatar telen uqıtuda iñ zur problemalarnıñ berse – kadrlar probleması şaqtıy uñışlı ğına çişelep kilä. Xäzer inde uquçılarnıñ sanın kimetmäw östendä eş alıp barırğa kiräk. Şulay itep, ölkälärdä tatar tele uqıtuçılarınıñ sanı arta barsa, Qazanda isä alarnıñ sanı kimi bara. Şähär xakimiäteneñ mäğärif bülege mäğlümatlärenä qarağanda, 2003 yılda tatar tele möğallimnäre 100 keşegä kimegän. Monı şähär xakimiätendä uqıtuçılarnıñ eş sıyfatı üsüe belän añlattılar. Anıñ qarawı, Qazanda tatar telen belüçelärneñ sanı arttı. Tatarstannıñ xökümäte tarafınnan oyıştırılğan maxsus kurslarda rus telle däwlät xezmätkärläre tatar telen öyrändelär.

Respublika pedagoglarınıñ traditsion avgust kiñäşmäsen dä iskä alıp ütäse kilä. 2003nçe yıl kiñäşmäseneñ töp şiğäre bulıp Mäktäplärne modernizatsiäläw häm kompyuterlaştıru süzläre tordı. Äytergä kiräk, bu ölkädä quyılğan mäs’älälär Tatarstanda şaqtıy uñışlı ğına çişelep kilä. Mäsälän, respublikanıñ här mäktäbenä xökümät tarafınnan kompyuterlar tapşırıldı, xäzerge köndä alarnı programmalaştıru, İnternet çeltärenä totaştıru bara.

Mäğärif ölkäsenä qağılışlı tağın ber ähämiätle waqiğa - Tatarstan xalıqları telläre turındağı qanunğa üzgäreşlär kertü xaqında zakon häm 2004-2013nçe yıllarğa respublika xalıqları tellären üsterü buyınça däwlät programması eşlände. Uzğan yılnı ul respublika Däwlät Şurasında ike uqılışta qabul itelep, xäzerge köndä inde öçençe uqılışqa äzerlänä. Äytep ütärgä kiräk, yaña däwlät programmasında respublikada tatar telen üsterü belän ber rättän, bu ölkädä Tatarstannan çittä yäşäwçe millättäşlärebezgä dä yärdäm itü qaralğan. Şulay itep, alar mäğärif ölkäsendä yaña burıçlar quya. Ä alarnıñ ütäleşe turında bez sezgä inde 2004nçe yılnıñ yomğaqlarında söylärbez.

Gölnaz İlgizär