Accessibility links

İranda yuğarı belem alğan xatın qız sanı nıq arta başladı


Sonğı yıllarda İranda universitetta uquçı xatın qız sanı bik nıq artıp kitte.Sonğı 5 yılda iran universitetalarında uquçı studentlarnıñ 60%ın xatın qızlar täşkil itä.Bu älbättä islam respublikası İran öçen ber dä kötelmägän täräqiät bulıp tora. .Belgeçlär mäğarif-uqu ildä xatın qıznıñ sotsial statusına bik zur täsir yasıy digän qaraşta. Ämma İranda qayber räsmilär bu tendensiägä borçılu belän qarıy.

İran universitetlarında arta barğan xatın qız studentlar yaña fenomen bulıp tora häm İrannıñ irlär östenlek itkän traditsion cämğiätenä nigezle üzgäreş kiterä.İran xatın qızı öydän çığıp kitü, kievgä çığunı kiçekterü kübräk ireklek alu häm cämğiättä xörmät qazanu öçen universitetlarğa kerä. Parijda uqutuçı sotsial fännär profesorı Dr sayed Peyvandi İrannıñ mäğarif sistemasına bäyläneşle mäsälälärne küzätep bara. Radio Fardağa birgän ängämäsendä ul (audio) İran qızlarınıñ sonğı distä yılda yasağan progress sotsial fenomen bulıp tora çönki bu sotsial mönäsäbätlär, xezmät bazarı , cämğiättä xatın qıznıñ statusı , ğailägä täsire bik zur häm İran cämğiäteneñ kiläçägen bilgeläwdä ähämitkä iä. Eşneñ qızığı şul ki 1979-nçe yılğı inqilabtan soñ il mäktäplären islamlaştıru belän elek qızların mäktäpkä cibärmägän konservativ ğailälärneñ qızları da uqıy başladı. Peyvandi süzlärençä(audio)Balaların uqıtqan modern urta sıynıf revolutsiädän soñ da qızların mäktäpkä cibärde.Minemçä inqilaptan sonğı üzgäreş bugen kürgän progressnıñ ber öleşe bulıp tora. Elek ir at uqutuçılar bulğan öçenyäki mäktäplär islamça bulmağan öçen qızların mäktäpkä cibärmägän konservativ ğailä balaları mäktäplärneñ islamlaştırıluınnan in küp fayda kürde . Mäktäplär qatnaş bulmağan öçen, qız balanıñ öydä utıruın da aqlap bulmıy ide inde. Universitetlarnı tämamlağan İran xatın qızlarınıñ sanınıñ artuı ilneñ xezmät bazarına da täsir itte. Xatın qız profesionällär cämğiät sektorı şulayuq xosusi sektorda eşli bağışladı. Xatın qız bizenes dönyasında da arta barğan aktivlıq kürsätä. Bügen xezmät qullarınıñ 10% gına xaıtn qız täşkil itä. Ämma universtistetlarda uquçı stuidentlarnıñ 60% xatın qız. İnqilapnıñ berençe yıllarında eşläwçe xatın qızlarnıñ öçtän ber öleşe yaña rejim kilüe belän eşlären taşlarğa mäcbür buldı. Elek bürolarda eşläwçe yäki sekretar buluçı xatın qız urınına äle injinerlar , belgeçlär eş urınnarına qayta..İr at östenlek itkän İran cämğiätendä xatın qız belgeçlärneñ artuı bik zur üzgäreş bulıp tora. Älege waqıtta xatın qız spetsialistlarnıñ sanı İran tarixında ber qayçan da bulmağan qädär küp .Mädäni jurnal Lowhnıñ näşriätçese Möxämmäd Gaed bolay di(audio) İranda bank direktorı yäki nindider şirkät citäkçese xatın qıznıñ üz qulı astında eşläwçe kübese ir atqa kürsätmä birüe inde ğädäti küreneşkä äylänep bara. Bu üzgäreş ğailä strukturasında da sizelä. Sonğı yıllarda kievgä çığuçı qızlarnıñ yäş urtaçası üstte , tuum kimede.Moñı xatın qıznıñ yuğarı belem aluı belän añlatıp bula. Sonğı distä yılda barlıq kürsätkeçlär xatın qız öçen şartlarnıñ yaxşıruın kürsätä. Ğailälär keçeräyde, qızlar soñraq kievgä çığa, älbättä yuğarı belemle qıznı teläsä kemgä kievgä birep bulmıy, anıñ sotsial taläpläre yuğarıraq. Xatın qıznıñ yuğarı sotsial talälär quyuı , barğan üzgäreşlär yuğarı däräcädäge räsmilärne borçıy başladı. Qayber konservativlar üzgäreş , traditsion bäyälärgä qurqınıç tudıra dip äytä.Reformaçı xatın- qız deputat küptän tügel genä uqığan xatın qız qıznıñ kievgä çığu mömkinçelekläre çiklängän dip söylägän ide. Mäğarif ministırlığı äle genä meditsina fakultetına alınaçaq xatın qızlar öçen quota sisteması kertüne täqdim itte. Çönki tabiplıqqa uquçı xatın qızlar sanı irlärdän küpkä kübräk. Profesor Peyvandi süzlärençä konservativlar şulayuq qayber reformaçılar da xatın qıznıñ yuğarı belem aluına kirtä salırğa tırışa(audio) Sonğı yıllarda qayber reformaçalar belän bergä konservativ fraksiä ildäge wazğiätkä qarata borçılu belderä başladı.Alar İran cämğiätendäge üzgäreşlärgä uqunıñ säbäp buluın añlıy, mäğarif xatın qıznı irekländerüdä bik zur rol uynıy.Alar qayber ekononmik sıltawlar qullanıp çikläwlär kertergä tırışa. Alar xätta xatın qıznıñ universitetlarda uquın çikläw öçen qanunnar da äzerlärgä cıyına. Mäğarif ministırlığı xatın qıznıñ qayber fakültetlarğa kerüen çikläw öçen qağıydälär täqdim itä. Küzätüçelär İran xatın qızı sonğı yıllarda zur uñışlarğa ireşsä dä, cämğiät moñı qabul itergä äzer tügel di. Xatın qıznı ir at mı yuğarı belem alğan iranlı yäşlärne eşsezlek kötä.Ghaed bolay di( audio) universitetnı tämamlawçılar öçen eş yuq. alar xätta yäşäw öçwn kiräk bulğan minimum aqçanı da taba almıy. Aldan äytep bulmıy torğan näticälärgä alıp barğan bu problema sonğı 10-15yılda kiskennäşä bara. Ber waqıtnı xatın qızğa uqu mömkinlege birmi dip tänqitlängän İranda bügen universitetlarnı tämamlap çıqqan xatın qızlar sanı şundıy küp ki alarnıñ eş urını tabu şansı bik keçkenä

färidä xämit,praga
XS
SM
MD
LG