Bush administratsiäse aftoritar ğäräb xökümätlären säyäsi vä iqtisadi reformalar ütkärüläre öçen qıyulandırmaqçı. Plan iyün ayında AQŞta ütkäreläçäk ekonomik summitta räsmi räweştäiğlan iteläçäk. Däwlät Departamentı süzçese R.Boucher plan 1975nçe yılda 35 däwlät imza itkän Helsinki paktın xäterlätä dide.Şul paktqa AQŞ, SSSR, yevropanıñ küpçelek illäre qul quyğan ide. Keşe xoquqları Helsinki kileşüeneñ töp öleşen täşkil itkänlektän,Waşington üzgä fikerlelär , ireklek turında kübräk söyläw mömkinçelegenä ireşte.Boucherğa qarağanda yaqın könçığış , sovet blogı belän çağıştırğanda demokratik progressqa yaxşıraq äzerlängän ikän.(audio)
Töbäktä törle eşlär şulsanda saylawlar, yustitsiä, demokratik ölkädä reformalar ütkärelä, sivil cämğiät üsä bara.bu eşlärne yaqlaw bezneñ mäqsat .Helsinki kileşüe waqıtnda Polşada Solidarlıq xäräkätennän başqa ber närsä dä yuq ide.yaqın könçığışta alğa taba baru, reforma tırışlıqları küzätelä häm bez moñı yaqlarğa telibez.
AQŞ ğäräb illärenä etärgeç bularaq irekle säwdä häm qurqınçsızlıq mäsäläsändä NATONıñ tınıçlıq öçen partnärlıq kebek xezmättäşlek täğdim itä ala.Ämma bu plannı tänqitläwçelär dä citärlek . Alarnıñ berse NYta urnaşqan Tışqı mönäsbätlär Şurasında ğäräb säyäsi reformaları belgeçe Steven Cook . Ul yaqın könçığış kommunistik könçığış yevropağa qarağanda reformalarğa yaxşıraq äzerlängän digän Boucher fikere belän kileşmäwen belderde Azatlıqqa(audio)
Min ğäräb xakimdarlarınıñ kürsätmäse belän yasalaçaq reformalarğa şiklänep qarar idem.Alarnıñ moñı eşläwe öçen säbäp yuq.Ämma alar refromalar ütkäräbez dip ğämäldä bik az yäki bätenläy köçe bulmğan keşe xoquqları şuraları oyıştırıp AQŞnı qänäğätländerä ala.
Cook misal itep AQŞ berektäşe Misırnı kiterä. Küptän tügel genä Qahirä yustitsiä reformaları ütkärüen iğlan itte. Ämma nigezdä kiläse 3yılğa suzılaçaq ğädättän tış xäl kertte. Cato institutı xezmätkäre Ted Galen Carpenter süzlärençä yaqın könçığışqa qapma qarşı bularaq Polşa, Çexiä häm Macaristan sovet blogına kertelgänçe demokratik traditsiäläre bulğan illär ide. Carpenter bolay di(audio)
Ayırmalar bik zur. Üzäk häm könçığış Yevropa illäreneñ kübesendä könbatışnıñ nindider demokratik traditsiäläre bar ide. Yaqın könçığışta isä bötenläy yuq.Xätta eleke sovet imperiäsendä dä demokratiägä taba azmaz progress kürenä ide.
Bush administratsiäse Ğıraq suğışı töbäktä demokratik reformalar qabındırıp cibäräçäk dip äytkän häm bu Saddamnı bärep töşerü öçen ber säbäp bulğan ide. Ämma dä läkin eşlär kötelgäneçä bulmadı, xätta qayberäwlär ömed itkänçe suğış İsrael-fälästin konfliktın çişü öçen etärgeç tä bulmadı. Ğıraqta küpläp üterü qoralları da tabılmadı älegä.Steven Cook qaraşınça saylaw yılında administratsiä yaqın könçığışta bigräktä Ğıraqta demokratiä üsterü mäsäläsen alğa söräçäk häm täğdim itelgän plan da bu strategiäneñ ber öleşe bulıp tora. Prezident Bush ütkän noyäberdä National Endowment for Democracy oyışmasında çığış yasağanda Ğäräb Dönyasında demokratiä urnaştıru planına häm reformalarnı säwdä belän büläkläw inisiativasına işarä itkän ide. Vitse prezident Cheney dä Şvitsariädä Dönya Ekonomik Forumında yaqın könçığışta reforma öçen eşläwçelärne yaqlayaçaqbız dip äytkän ide.
färidä xämit,praga
färidä xämit,praga