Accessibility links

Кайнар хәбәр

Kosovodağı çualışlar häm mäğlümat çaralarınıñ ızğış qabızudağı cawaplılığı


Bu atnada Kosovoda yañadan millätara çualışlarnıñ başlanuı, andağı albannar häm serblar arasındağı ızğış ni öçen şulay tiz häm ciñel genä qabınıp kitte digän soraw uyata. Bu uñaydan, millätara mönäsäbätlär kisken bulğan töbäktä mäğlümat çaralarınıñ niçek eş itärgä tieşlege mäs''äläse qalqa. Alarda andıy "qaynar" temalarnı yaqtırtu ölkäsendä maxsus qağidäläre bulırğa tieşme? Töbäktäge totrıqlılıqnı qaqşatu öçen alar da cawaplı bula alamı?

Kosovodağı soñğı alban-serb çualışları uzğan sişämbedä andağı ber alban telekanalında, serblardan qaçıp qotılğan 13 yäşlek alban malayı turında dokumental'' reportaj kürsätkännän soñ başlanıp kitte. Şul malay qua kilgän serblardan üze genä qaçmağan bulıp çıqtı, anıñ belän tağın ber tuğanı häm 2 iptäşe bulğan, läkin alar üzlärenä etlär östergän serblardan qaçıp qotılu maqsatında yılğanıñ ikençe yağına çıqqanda 3-se dä batıp ülgän. Näq menä alarnıñ üleme turındağı xäbär Kosovo albannarında näfrät uyatıp alarnıñ cirle serblarğa qarşı höcümnär başlawına kiterä. Şuşı waqiğä serb häm alban öleşlärenä bülenep yäşägän Kosovska Mitrovica şähärendä bula. Çualışlar älegä 31 keşeneñ ülemenä kiterde. Töbäktäge xalıqara küzätüçelär, mäğlümat çaralarınıñ cawaplılığı turında fikerlär bik urınlı, millätara mönäsäbätlär kierenkelekneñ iñ yuğarı noqtasına citkän Kosovoda bigräk tä dip isäpli. Alar fikerençä, soñğı çualışlar öçen nigezne qayber alban säyäsätçeläre häm alban telendäge mäğlümat çaraları äzerlägän. Kosovo albannarı andağı serb azçılığına qarata doşman xislärennän waz kiçmi, kiresençä, bu "bezneñ cirebez" digän sıltaw belän şuşı töbäktän serblarnı qısrıqlap çığarunı alğa sörä. Bu isä kierenkelekneñ anda ğına tügel, Serbiägä dä cäyelüenä kiterä. Kosovo waqiğälärenä cawap yözennän qayber serb şähärlärendä cirle möselmannarğa häm mäçetlärgä qarşı inde höcümnär yasaldı. Serbiäneñ millätçel premyer-ministrı Vojislav Koçtunica albannarnıñ Kosovo serblarına qarşı qırslığın "etnik çistartu" dip atadı häm bar il buylap moña qarşı uram cıyınnarı ütkärügä çaqırdı. Qayber serb säyäsätçeläre alban höcümnären xätta, natsilarnıñ 1938-nçe yılda yähüdlärne qıra başlağan "Kristallnacht" - "Bällür töne"nä tiñläde. Niçek kenä bulmasın, Kosovodağı soñğı kiyerenkelek Balkan suğışlarınnan soñ inde tınıçlanıp kilgän Serbiädäge millätçel käyeflärne tağın uyata ala. Şuña kürä dä mäğlümat çaralarınıñ din yä millätara mönäsäbätlär tösle çetrekle mäs''älälärne yaqtırtqanda ayıruça zur cawaplılıq xise toyıp eşläwe ifrat ta möhim mäs''älägä äylänä. Londondağı suğış häm solıx çorı xäbärläre institutında eşläwçe Thomas de Waal:

Audio, Thomas de Waal

"Krizislar çorında media, yäğni mäğlümat çaraları ayıruça uyaw bulırğa häm üz hönäri standarların tağın da sağraq ütärgä tieş" di de Waal häm "BBC kebek zur oyışmalar da qaywaqıt, teläp tügel, añsız räweştä, ülemnärgä säbäp bulğan ide di. Misal öçen Hindstanda ul qayçandır, berniçä ay elek töşerelgän millätara bäreleşlär küreneşen kürsätkän, keşelär monı xäzer bulğan närsä dip añlağan häm qarşı yaqtan üç alu maqsatında çualışlar başlap cibärgän. Mondıy misallarnı 90-nçı yıllar başında Ärmänstan häm Azärbaycan oçraqlarında da yaxşı kürep bula ide. Törle faciğälärne yaqtırtu tamaşaçı sanın arttıra, älbättä, läkin tieşle cawaplılıq xise belän eşlänmägän oçraqta bu ğäyepsez keşelärneñ qanı qoyıluğa kiterä ala.

Kärim Kamal, Praga
XS
SM
MD
LG