İke kön däwam itäçäk älege konferensiäse Taşkent şähärendä urnaşqan Urta Aziäne tikşerü Fransuz institutı, Mäskäwdäge ictimağıy häm gumanitar fännäreneñ Fransiä-Rusiä üzäge häm Qazannıñ Federalizm institutı oyıştırğan. Anda Mäskäwdän, Tübän Novgorodtan, Yaroslawl'dan, Üzbäkstannan, Qazaqstannan, Başqortstannan häm Tatarstannan ğalimnär, din belgeçläre qatnaşa. Barı tik Urta Aziä institutı konferensiäseneñ Qazanda uzuı ğına beraz säyer toyıldı. Bu xaqta TR Möselmannarı Diniä Näzarät räise urınbasarı Wäliulla xäzrät Yagupov “Azatlıq” radiosına menä närsä dide:
Urta Aziä belän Tatarstan elek-elektän aralaşıp yäşägännär. Çit il wäkilläre Urta Aziä aşa Tatarstannı öyränälär ikän moña şatlanırğa ğına kiräk.
Konferensiäne açıp cibärgän Mäskäwdäge ictimağıy häm gumanitar fännäreneñ Fransiä-Rusiä üzäge citäkçese Aleksey Bereloviç: “Soñğı waqıtlarda din säyäsi wäzğıätlärdä yış qullanıla başladı. Bu konferensiä şuña açıqlıq kertergä tıyış”, - dide. Din däwlättän ayırılğan disälär dä dönyaküläm, Rossiäküläm çaralarda törle dini konfessiä wäkilläreneñ aktiv qatnaşuı sizelä. Şul uq xalıq sanın alu bulsınmı, saylawlarmı yäki mäğärif problemalarmı? Konferensiädäge küp kenä çığışlarda da älege mä’sälälärgä tuqtaldılar. Fransiäneñ Könçığış telläre häm mädäniäte Milli institutı professorı Jan Radvaniy «Dönyada tögäl genä küpme möselman yäki pravoslav dine wäkile yäşägänne äytep bulmıy. Xalıq isäben alu buyınça äzerlek komissiäse 2002 yılda ozaq fiker alışqannan soñ älege punktnı kertmäskä buldı. Aña bigräk tä urıslar qarşı çıqtı. Çönki soñğı waqıtta möselman dinenä küçkän ruslar, törle sektalarğa kerep kitkän keşelär küp buldı», - dide. Şulay uq ul soñğı yıllarda san buyınça kavkaz xalıqlarınıñ şaqtıy artuın belderde. Ä İdel buyı xalıqları şul uq qala dide.
Urta Aziädän kilgän qunaqlar üzlärendä islam belän säyäsätneñ bäyläneşe turında söylädelär. Qazaqstan Fännär akademiäseneñ Könçığışnı öyränü institutı wäkile Sanat Kuşkumbaev respublikalarında islam dine üseşe turında çığış yasadı. Ni qızğanıç fiker alışular bügen kübräk möselmannarnı borçığan yäki dönyada barğan wäzğıät turında tügel, ä räsmi söyläşülärgä, çığış yasawlarğa qaytıp qaldı. Ä Fransiä qunaqları isä bügen kübräk tıñlap utırdı. Alar islamnı elek-elektän öyränep kilälär häm biregä dä kübräk täcribä urtaqlaşırğa kilgännär ikän.
Konferensiä irtägä üz eşen däwam itäçäk. Programmada islam belän pravoslav dinnäreneñ bäyläneşe, möselman häm milli elita, din belgeçläre turında çığışlar qaralğan.
Landış Xarrasova
