Accessibility links

Кайнар хәбәр

Törkiädän atnalıq küzәtü


Kipr mәsәlәse bu atnada Tөrkiәneñ kөn tәrtibendә iñ mөhim tәmalarnıñ berse ide. Atna başında Tөrkiә Bөyek Millәt Mäclesendә Kipr utrawı buyınça maxsus utırış bulıp uzdı. Şuşı utırışta xөkümәt isemennәn Tışqı Eşlәr Ministrı Abdullah Gül, oppozitsiә ismennәn elekke ilçelәrdәn Cөmhuriyәt Xalıq Partiәse (CHP) rәiseneñ urınbasarı Onur Öymen tөp çığışlarnı yasadılar. Xөkümәt Kiprdәge tөreklәr belәn greklar kileşsennәr hәm bergäläp Avropa Berlegenә (AB) ağza bulsınnar digәn pozitsiädә tora. Yәğni Ankara 24 Aprildә ütkärelәçәk referundumda Annan planın yaqlıybız hәm Tөnyaq Kipr Tөrek Cömhuriәten (TKTC) cimerep, greklar belәn urtaq ber dәwlättә AB ağzası bulırğa rizabız, şunıñ өçen "әye" digәn tawış birergә kirәk digәn qaraş belderә. Tışqı Eşlәr Ministrı Gül, ni tөrki illәr, ni dә din qәrdәşlerebez TKTC-ne tanımadılar. TKTC-ne Tөrkiәgә quşılu bula torğan eş itep kürmibez. Statusnı saqlap qalunıñ da üzenә kürә faydaları bulabeler, lәkin embargolar qurqınıçı astındabız, dide. Tışqı Eşlәr Ministrı Gül Annan planı arqılı Kiprdәge greklarnıñ ber üzlәreneñ genә AB-nә kerüwenә kirtә salındı dide.

Oppozitsiәdәge CHP-dan elekke diplomat Onur Öymen isә Annan planı 9 meñ bittәn tora, monı uqımıyça tәsdiqlänsen digәn basım yasaluwı turında әytte. Şuşı 9 meñ bitlek dokumentnıñ tөrekçägä dә tәrcemә itelmәgen buluwın iskä tөşerde. Şuşı kileşügә qul quyılsa Kiprdәn xәtta keçkenә ber karap belәn yulğa çıqqan berәw rөxsәtsez Tөrkiägä kitә almayaçaq, çөnki yarbuylarınıñ ber nindi dә өleşe tөreklәr kontrole astında bulmayaçaq dide. Öymen süzlәrenә өstәp, berençe dөnya suğışın ottırğaç tarixibız өçen oyat dokumentı bulğan Serv kileşüwenә qul quyğanda Ğosmanlı delegatsiәse nersәgә qul quyğanın belә ide. Ә xәzer bez uqımağan ber dokumentqa qul quyabız. Şuşı kileşü arqılı greklarğa tapşırılaçaq tufraqlardan 60 meñ tөrek өylären taşlap kitәrgә mäcbür bulaçaqlar. Alar qaya urnaştırılacaq, nindi eşkә kerәçәk, alar ni aşayacaqlar, digәn sorawlar birde.

Üz nәwbәtendә TKTC prezidentı Rauf Denktaş Annan planına kөçle reaksiә kürsәtergә dәwam itә. Küzlәre çılanğan kileş bu kileşü buyınça ütkәrelәçәk referendumda "yuq" dip tawış birergә çaqıra. Ul üz dәwlәtebezne yuğaltabız, greklarnıñ ber provinsiәsenә әwerelәbez digәn argument qullana. Ul ayruça Tөrek ğәskäreneñ dә ber funksiәse qalmayaçaq di. Menә anıñ kebek Tөnyaq Kiprdәge grek dәwlәteneñ prezidentı Papadopulos 7 Aprildә televiziә aşa yasağan çığışında küzlәrennәn yәşlәr ağa-ağa xalıqnı Annan planına qarşı çığarğa çaqırdı. Ul bu plan tik tөrek yağının talәpleren genә tormışqa aşıra, hәmmә nersä Tөrkiәneñ yaxşı niәtenә qaldırıla. Min ber dәwlәtneñ çawaplılığın aldım, monı ber çәmağәt xәlenә әwerelderügә qarşımın, şunıñ өçen referedumda yuq dip tawış biregә kirәk dide.

Papadopulosnıñ şuşı çığışınnan soñ Denktaş Papadapulos ta yuq digәç, BMO mәsәlene qabat küzdәn kiçersen, referendum da kiçekterelsen dip belderde. Ul urtada kileşü yuq, kileşmәwçәnlek referedumğa tapşırıla digәn sözemtә yasadı.

Ә TKTC koalitsion xөkümәteneñ premierı hәm Cömhuriәtçe Tөrek Partiәseneñ rәise Mehmet Ali Talat isә xalıqnı referendumda "әye" dip tawış birergә çaqırdı. Ul Annan planı asılda 200 bittәn tora, әmma әlegä hәmmәsen üze dә uqımağan buluwı turında әytte.

AB-neñ kiñäyüe öçen cawaplı äğzası Verheugen isә tөreklәr referndumda "yuq" disәlәr 1 Mayda Kipr AB-nә qabul itelgәnnәn soñ utrawnı tik greklar ğına wәkillek itәçek, dip tөrek saylawçıların өrketergә tırıştı.

Şuşı tartışlar barğanda Fransiә premier-ministrı Jean Pierre Raffarin tarafınnan yaña ğına Tışqı Eşlәr ministrı postına kiterelgәn Michel Barnier bügenge şartlarda Tөrkiәneñ AB-nә äğzalığına qarşı buluların belderüwe qızğan tabağa su salğan kebek buldı. Ankara bu belderügә bik borçıldı. Çөnki xөkümәt Kipr mäsәläse çişelsә Tөrkiägә AB-nә kerü өçen tarix bireler dip өmetlәnä ide.

Bu atnada Tüpraşnıñ satıluwına külәgә tөşte. Tөrkiәdäge Tüpraş isemle neft eşkәrtü şirkäteneñ 65,76 % aksiәse Efremov Kauttschuk GmbH belәn Anatoliә Urtaq Xezmәt Gruppası tarafınnan satıp alınuwı buyınça rәsmi kileşü ütkәn ayda tәmamlanğan ide. Efremov artında Tatneft, Anatoliә artında Zorlu Holdingı toruı açıqlandı. Bu atnada satışnı ğәmәlgә aşırğan rәsmi konkurs oyışmasınıñ bu şirkәtlәrneñ urtaqlıqları turında tögәl mäğlümätkә iә bulmıyça qarar alğan buluwı turında xәbәr çıqtı. Küp tә ütmәde konkurs oyışması citәkçese Mustafa Parlak ber nindi dә problema yuq digәn belderü yasadı.

Ähtäm İbrahim, İstanbul
XS
SM
MD
LG