Accessibility links

Кайнар хәбәр

Kipr utrawı berläşä almadı – Yevropa Berlegenä yaña baş bäläse


Şimbä könne ütkän referendumda Kipr greklarınıñ utrawnı berläşterügä qarşı tawış birüe qatlawlı wazğiät tudırdı. Näticädä Maynıñ 1endä Yevropa Berlegenä utrawnıñ grek öleşe genä kerä, törek öleşe – kermi qala. Şulay itep, ozaq yıllarğa suzılğan Kipr mäsäläse Yevropa Berlegeneñ dä baş bäläsenä äylänä.

Şimbä könne Kiprda ütkärelgän referendum 30 yıl elek bülengän bu utrawnıñ Yevropa Berlegenä ni räweştä keräsen xäl itergä tieş ide: berläşkän xäldäme, bülengän xäldäme. BMOnıñ utrawnı berläşterü planı qabul itelesen öçen, anı utrawnıñ ike öleşe dä xuplarğa tieş ide: greklar da, töreklär dä. Töreklärneñ 65 protsentı plannı xuplağan, ä menä greklarnıñ 75 protsentı aña qarşı çıqqan. Şulay itep, utrawnı berläşterü planı tormışqa aşmadı. 1 Mayda Yevropa Berlegenä Kiprnıñ xalıqara tanılğan grek öleşe genä keräçäk, törek öleşe – kermi qala.

İñ qızığı şul, ozaq yıllar buyına utrawnı berläşterügä greklar tügel, töreklär qarşı dip sanaldı. Tönyaq Kipr Törek respublikası citäkçese Räüf Denktaş planğa bu yulı da qarşı ide. Ämmä uzğan yıl utrawnıñ törek öleşendä ütkän saylawlarda reformaçılar yaxşı näticä kürsätkäç töreklär arasında käyeflär berläşügä taba üzgärde. Näticädä, greklarnıñ çın niätläre açıqlandı: berläşkän oçraqta, alar üz şartlarında berläşergä teli. Germaniäneñ Bonn universitetı qarşındağı Berläşkän Yevropa üzäge belgeçe Peter Zervakis alarnıñ niäten bolay añlattı:

Audio (Peter Zervakis)

"Ğrek şartlarında berläşü şunı añlata: bar utraw belän greklar idarä itergä tieş. Töreklärgä azçılıq xoquqları birelä, läkin tigez sanda greklardan häm töreklärdän torğan urtaq xökümät turında süz barmıy. Şunı da onıtmasqa kiräk, greklar utrawnıñ 4/5en täşkil itä, häm alar üzlären Kiprnıñ xucaları dip sanıy."

BMO planında Kiprda ike öleştän torğan irekle federatsiä buldıru qaralğan ide. Plan tormışqa aşmadı, utraw bülengän kileş qala. Yağni 1 Maydan başlap, utrawnıñ grek häm törek öleşlären bülep torğan sızıq Yevropa Berlegeneñ çigenä äylänä. Räsmi Brussel referendum näticälärenä ükeneç belderde häm xäzer, utrawnıñ üseş yağınnan arttaraq qalğan törek öleşenä yärdäm kürsätergä cıyına. Ämmä Peter Zervakis süzlärençä, monda qayber awırlıqlar bulaçaq. Törek öleşe Berlekkä kermägäç, utrawnı Berlektä grek öleşe wäkillek itkäç, tönyaqqa barğan här yärdämgä grek öleşe fatiha birergä tieş bulaçaq.

Berläşü planı tormışqa aşmasa da, qayber töreklär fayda kürergä mömkin. Äytik, qullarında Kipr pasportı bulğan töreklär xäzer Yevropa Berlege watandaşlarına äylänä. Qayber küzätüçelär xäzer Kiprda tuğan wazğiätne, elekke bülengän Germaniä belän çağıştıra. Nixayät, qayber belgeçlär fikerençä, Kiprda ütkän referendum näticäläre Törkiäneñ Berlekkä kerü niätenä yoğıntı yasarğa mömkin.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG