Terrorğa qarşı köräştä qulğa alınğan totqınnarğa Quşma Ştatlar xökümäteneñ nindi möğämälä kürsätüe keşe xoquqların yaqlawçı törkemnärdä inde küptännän, äle Ğiraqtağı cäberläwlär açıqlanğançı uq borçular uyata ide, xörmätle tıñlawçılar. Düşämbegä qädär Quşma Ştatlar däwlät iminlegen saqlaw kiräklegen, üzendä keşe xoquqların bozu oçraqların aqlaw öçen faydalanıp kilde. Mäğlüm "Human Rights Watch" oyışmasınıñ New York idaräsendä amerikan programmaların alıp barğan Jamie Fellner fikerençä, bu Bush xakimiaten, şaqtıy caysız cämäğät arasında qaldıra.
Audio, Jamie Fellner
"Keşelärne totqarlaw öçen däwlät iminlegen sıltaw itep här diktatura qullana" di Fellner, amerikan idaräseneñ Guantanamodağı kebek cirlärdä totqınnarnı qanuni yaqlawsız totuına işarä itep. Quşma Ştatlarnıñ Yuğarı Mäxkämäse qabul itkän qarar xäzer moña çik quya ala. Düşämbedä ul, berniçä totqın eşen berläştergän ike oçraqnı xäl itte. Anda süz här totqınnıñ mäxkämä qarşında, üzen totqarlawnıñ qanuni bulmawına däğwä belderü xoquqı turında bara. Bu amerikan yustitsiä sisteması nigezen täşkil itüçe töp prinsiplarnıñ iñ möhimnärennän berse bulıp tora. April ayında Bush idaräse, terrorğa qarşı köräş barışında qulğa alınğan totqınnar, alar suğış qırında totqarlanu säbäple, barı tik xärbi yustitsiä qarşına ğına basa ala dip belderep, monıñ şulay buluın Yuğarı Mäxkämä tarafınnan da raslanuın telägän ide. Düşämbe könne isä yuğarı xäkimnärneñ berse Sandra Day O''Connor, sivil mäxkämälärneñ rolen şulay çikläw xakimiatneñ mäxkämä tarmağı wäkalätlären başqarma tarmaqqa tapşıru bulıp torır ide dip belderde. Bush idaräse, Guantanamo totqınnarınıñ amerikan mäxkämäläre qarşına basa almawın, şul xärbi nığıtmanıñ Kubada urnaşuı, yäğni Quşma Ştatlar cirendä bulmawı belän dä añlatırğa tırıştı. Yänäse, şul säbäple Guantanamoğa amerikan mäxkämäläreneñ köçe cäyelmi. Läkin ilneñ Yuğarı Mäxkämäse bu däğwanı da kire qaqtı. Qayber amerikan prezidentları elek tä, suğış waqıtında, üz wäkalätlären arttıru belän tanılğan ide. Misal öçen, Abraham Lincoln 19-nçe ğasırdağı Watandaşlar suğışı çorında, totqınnarnıñ mäxkämädä üzlären totqarlawğa däğwa belderü xoquqın ğämäldän çığarğan ide. İkençe dönya suğışı waqıtında Franklin Roosevelt ta, amerikan yaponnarı xoquqların bozıp, alarnı maxsus cäyläwlärgä tuplağan ide. Quşma Ştatlarnıñ Yuğarı mäxkämäse şul oçraqlarda da üzeneñ xoquq sağında toruın kürsätte. Lincoln qararı köçtän çığarıldı, ä yaponnar mäs''äläsendä, däwlät xäzer alarğa, xoquqsız räncetkäne öçen aqçalata kompensatsiä tülärgä mäcbür. Şulay itep Yuğarı Mäxkämä xakimiat balansın qarap tora. Washingtondağı CATO tikşerenü üzägendä eşläwçe Robert Levy, soñğı qararı belän Yuğarı mäxkämä, Bush idaräseneñ terrorğa qarşı köräşendäge çamadan tış tırışlıq kürsätüenä kirtä quydı dip isäpli.
Audio, Robert Levy
"Bu qarar bezdäge xakimiattä balans häm kirtälär buluın raslap tora. Alar bar häm yaxşı ğına eşläp kilä, Yuğarı Mäxkämä monı raslap amerikannarğa ğına tügel, başqa illär keşelärenä dä yaxşı xezmät kürsätte" di xoquq belgeçe Robert Levy.
Kärim Kamal
Audio, Jamie Fellner
"Keşelärne totqarlaw öçen däwlät iminlegen sıltaw itep här diktatura qullana" di Fellner, amerikan idaräseneñ Guantanamodağı kebek cirlärdä totqınnarnı qanuni yaqlawsız totuına işarä itep. Quşma Ştatlarnıñ Yuğarı Mäxkämäse qabul itkän qarar xäzer moña çik quya ala. Düşämbedä ul, berniçä totqın eşen berläştergän ike oçraqnı xäl itte. Anda süz här totqınnıñ mäxkämä qarşında, üzen totqarlawnıñ qanuni bulmawına däğwä belderü xoquqı turında bara. Bu amerikan yustitsiä sisteması nigezen täşkil itüçe töp prinsiplarnıñ iñ möhimnärennän berse bulıp tora. April ayında Bush idaräse, terrorğa qarşı köräş barışında qulğa alınğan totqınnar, alar suğış qırında totqarlanu säbäple, barı tik xärbi yustitsiä qarşına ğına basa ala dip belderep, monıñ şulay buluın Yuğarı Mäxkämä tarafınnan da raslanuın telägän ide. Düşämbe könne isä yuğarı xäkimnärneñ berse Sandra Day O''Connor, sivil mäxkämälärneñ rolen şulay çikläw xakimiatneñ mäxkämä tarmağı wäkalätlären başqarma tarmaqqa tapşıru bulıp torır ide dip belderde. Bush idaräse, Guantanamo totqınnarınıñ amerikan mäxkämäläre qarşına basa almawın, şul xärbi nığıtmanıñ Kubada urnaşuı, yäğni Quşma Ştatlar cirendä bulmawı belän dä añlatırğa tırıştı. Yänäse, şul säbäple Guantanamoğa amerikan mäxkämäläreneñ köçe cäyelmi. Läkin ilneñ Yuğarı Mäxkämäse bu däğwanı da kire qaqtı. Qayber amerikan prezidentları elek tä, suğış waqıtında, üz wäkalätlären arttıru belän tanılğan ide. Misal öçen, Abraham Lincoln 19-nçe ğasırdağı Watandaşlar suğışı çorında, totqınnarnıñ mäxkämädä üzlären totqarlawğa däğwa belderü xoquqın ğämäldän çığarğan ide. İkençe dönya suğışı waqıtında Franklin Roosevelt ta, amerikan yaponnarı xoquqların bozıp, alarnı maxsus cäyläwlärgä tuplağan ide. Quşma Ştatlarnıñ Yuğarı mäxkämäse şul oçraqlarda da üzeneñ xoquq sağında toruın kürsätte. Lincoln qararı köçtän çığarıldı, ä yaponnar mäs''äläsendä, däwlät xäzer alarğa, xoquqsız räncetkäne öçen aqçalata kompensatsiä tülärgä mäcbür. Şulay itep Yuğarı Mäxkämä xakimiat balansın qarap tora. Washingtondağı CATO tikşerenü üzägendä eşläwçe Robert Levy, soñğı qararı belän Yuğarı mäxkämä, Bush idaräseneñ terrorğa qarşı köräşendäge çamadan tış tırışlıq kürsätüenä kirtä quydı dip isäpli.
Audio, Robert Levy
"Bu qarar bezdäge xakimiattä balans häm kirtälär buluın raslap tora. Alar bar häm yaxşı ğına eşläp kilä, Yuğarı Mäxkämä monı raslap amerikannarğa ğına tügel, başqa illär keşelärenä dä yaxşı xezmät kürsätte" di xoquq belgeçe Robert Levy.
Kärim Kamal