Bu atna başında Tөrkiәneŋ kөntәrtibendә torğan iŋ mөhim tema bәlki dә Premier Minister Recep Tayyip Erdoğannıŋ Fransiyәgә yasağan rәsmi vizitı buldı. Mәğlüm Fransiyә Tөrkiyәneŋ Avropa Berlegenә (AB) ağzalığına ikelәnep qarıy torğan il. Xәtta ber niçә atna elek Tөnyaq Saqlanu Paktı NATO-nıŋ Istanbulda ütkәrelgәn yuğarı dәrәcәle oçraşuwında AQŞ Prezidentı George Bush yasağan çığışında Tөrkiyәne dә AB-nә alırğa kirәk digәn süzlәr qullanğaç, Fransiyә Prezidentı Mitterand, bu bez belәçәk eş, bezneŋ eşlәrebezgә tıqşınılmasın dip baytaq qatı ber cawap qaytarğan ide. Tayip Erdoğan Parijğa Fransiyәne bu qatı pozitsiyәsennәn vaz kiçerü mәqsatı belәn vizit yasadı.
Premier Erdoğannıŋ Prezident Mitterand belәn oçraşuwından әllә nindi nәticә çıqmadı. Bu anıŋ Parijda mәtbuğat konferensiyәsendә “Tөrkiyәneŋ AB ağzası bulmıyça bulmas digən ber pozitsiyәse yuq. Kopenhagen kriteriәlәren bez üz xalqıbız өçen telibez. Kirәk bulsa bez anıŋ isemen Ankara kriterilәre dip atap üz yulıbızğa dәwam itәrbez”, dip әytüwenәn kürenep tora. İkençe kөn Premier Erdoğan oppozitsiyәdәge Sotsialist Partiyәneŋ lidәrı François Hollandene qabul itte. Hollande üz partiyәlәreneŋ Fransiyәdә Tөrkiyәneŋ AB-nә ağzalıgın yaqlağan berdәn-ber partiyә buluwın belderde. Әmma ul Fransiyәdә 400 meŋ Ermәnneŋ yәşәwenә işarә itep, Tөrkiyә Berence Dөnya suğışı waqıtında Ermәn xalqına genosida oyıştırğan buluwın qabul itәrgә tiyeş digәç, Erdoğan Ermәnistan Tөrkiyәneŋ ciklәren tanımıy, qawğa belәn ber cirgә barıp bulmıy, bu mәsәlәne tarixçılarğa tapşırırğa kirәk digәn cawap qaytardı.
Diplomatik oçraşulardan soŋ isә Prezident Chirak belәn Premier Erdoğan da qatnaşqan ber yolada Tөrek Hava Yullarınıŋ (THY) Fransiәdә eşlәp çığarılgan Airbus isemle pasajirlar oçqıçınnan 36 danәne satıp alu өlkәsendә berençe kileşü tөzelde. Şulay itep Ankara AB-nә rişvәt me birә digәn sorawlar da kütәrelmәde tügel.
Bu atnada 1 milyon da 730 meŋ student kergәn Yuğarı Uqu Yortlarına ütkәrelgәn imtixannarnıŋ nәticәse bilgele buldı. Şuŋa kürә, 1 million da 362 meŋe aşılırğa tiyeşle 160 ballnı alğannar. 185 ball hәm өstendә alğannarğa 4 yıllıq Yuğarı Uqu Yortlarında uqu şansı bulaçaq. Şularnıŋ sanı 165 meŋ tirәsendә dip isәplәnә. Inde studentlar 4-nçe Augustqa xәtle nindi Yuğarı Uqu Yortına-universitetqa kerergә telәwlәren belderәçәklәr hәm şular alar alğan dәrәcәlәrenә kürә uqu yortlarına urnaştırılaçaqlar.
Bu atnada “Radikal” gazetasınıŋ 20-nçe İyün tarixle sanında Tatarstannıŋ İstanbuldağı Vәkilçelegeneŋ citәkçese Ramil Mavlyutovnıŋ Tüpraş turındağı belderüwe basılıp çıqtı. Ul bik zur ixtimal belәn Tüpraşnıŋ payların satu buyınça mәxkәmә quyğan kirtәneŋ kөçtәn çığaçağına ışanuwı turında әytte. Soŋgı süzneŋ Juğarı Mәxkәmә tarafınnan әytelçәge hәm monnan soŋ Tatneftneŋ dә mәxkәmә protseslarına qatnaşaçağı turında da belderde Mavlyutov.
22-nçe İyüldә ataqlı Tatar intelektualı, İdel-Ural ideyeseneŋ çit illәrdәge vәkile, yazuçı, jurnalist hәm sәyәsәtçese Ğәyaz İshakinıŋ wafatına 50 yıl tulu uŋayı belәn Samanyolu Televiziәse kiçke xәbәr programasında mәxsüs ber xәbәr tapşırdı. Şuşı programada Yeditepe Universitetı Tarix kafedrası citәkçese Professor Nadir Dәwlәt belәn ütkәrelgәn intervjü də tapşırıldı. Tik ber un yıl elek kenә diyәrlek Ğ. İsxaqi turında Tatarstanda qabat yazıla başlandı. Lәkin xiç şiksez Tatarstanda, Zәki Vәlidigә Başqortstanda birlegәn әhәmmiyәt kebek, iğtibar ni aŋarğa, ni Sadri Mәqsudigә, ni dә Yosıf Aqçurağa birelә. Cөnki alarnıŋ bere dә Tatarstan tөzügә өleş kertmәde. Ә alar kiresençә barlıq Tөrkilәrne eçenә alğan kiŋ “İdel Ural Ştatın” tөzüne yaqladılar. Yәğni bugenge kөndә alarğa iltifat itü sәyәsi yaqtan aqıllı eş dip isәplәnmi bulsa kirәk.
22-nçe İyül sәğat kiçke altıda İstanbuldan Ankarağa taban yulğa çıqqan tizlege artırılğan biş vagonlı poezd 19:45’tә Sakarya tirәsendә awdı. 234 pasajir hәm 11 ekipaj ağzasınnan 36-sı ülde, 55-tən artıq çərəxətle bar. Ğomumən iñ imen sәyәxәt әsbabı dip belengәn poezda şundıy qaza bәla buluwı xalıqta şok tәsire yasadı.Ankara belәn İstanbul arasında tizlege artırılğan poezd berençe mәrtәbә 4-nçe İyüldә sәfәrgә çıqqan ide. İnde ul waqıtta da moña qarşı çığuçı professorlar bulğan ide. Misal өçen Yıldız Teknik Universitetınnan professor Aydın Erel bu xәlәkәt kiterәçәk dip transport ministerlegenә mөrәcәgәt itkәn ide. Çınnan da 1891-nçe yılda salınğan relslar östendə poezdlar İstanbul belәn Ankara arasın 10 sәğattә tәmamlağanda, tizlege artırılğan poezd şuluq yulnı 5 sәğatta tәmalıy ide. Dimәk soŋında bazisi tieşençә tөzelmәgәç menә şundıy xәlәkәt buldı. Premier Erdoğan bu xәlәkәt sәbәple Bosna-Xerzegovinağa yasarğa tieşle vizitınnan vaz kiçte. Oppozitsiyədəge Cөmhuriyət Xalıq Partiyәse lidәrı Deniz Baykal xөkümətne çigenergә çaqırdı.
Äxtäm İbrahim, İstanbul
Äxtäm İbrahim, İstanbul