Eurasia Viewnıñ yazuınça, Mäskäv yaqlağan kandidat, Çeçnäneñ Eçke Eşlär Ministere Alu Alxanov ciñep çığaçaq. Prezident Putin İyünneñ 24-ndä anı Kremldä qabul itüe belän kemne yaqlauın açıqça kürsätte. İyülneñ 22-ndä cirle saylau komissiäseneñ Alxanovnıñ berdän ber citdi köndäşe Mäskävdä yäşävçe milioner eşquar Malik Saydullayevne terkämäve dä köçle işarä buldı. Alxanov Mäskävneñ häm üterelgn elekke prezident Ahmed Qadırov qäbiläseneñ yaqlauına tayana ala. Anıñ ekonomika belän idarä itü täcribäse bulmağanı kebek, ul çeçen xalqın da üzenä cälep itä almadı. Läkin, Kreml strategiäçeläre öçen anıñ Russiägä turılıqlı buluı möhim. Politik küzätüçe Vitali İvanovnıñ fikerençä, Mäskäv Qadırov üterelgännän soñ da Çeçnä säyästen üzgärtergä telämi häm anda zäğif prezidentnıñ buluın teli. Köçle prezidentnıñ federal üzäk birgänennän küberäk suverenlıq taläp itüe mömkin. Alxanov Çeçenädä xäzerge status quonıñ saqlanıp qaluın teli häm Masxadov belän nindi dä bulsa solıx söyläşüläre alıp baru belän qızıqsınmıy. Ul bu xaqta, 88 keşeneñ hälak buluına häm yözärlägän keşeneñ yaralanuına kitergän İnguşetiädä bulğan höcümnän soñ İyülneñ 6-nda , başkütärüçelärneñ saytı Çeçenpressta basılğan intervyusında belderde. Ul Masxadovqa solıx kiräkmi. Aña Çeçnä häm İnguşetiädä totrıqsızlıq kiräk dip beldergän. Başqa ber küzütüçe İvan Suxov Alxanov Kreml öçen uñay kandidat bulsa da, anıñ çeçnädä vazğiätne yaxşırta aluı ikele. Xalıq anı ciñüçe dip tanımasa, xäl çarası tabu qıyın bulaçaq digän fikerdä. Ä inde tınıçlıq urnaştırılmasa, konfliktnıñ kürşedäge İnguşetiä häm Dagıstanğa cäyelüe qıyın bulmas. Basayev İyülneñ 27-ndä www.Kafkazcenter.com säxifäsendä urnaştırılğan video tasmasında İnguşetiädäge höcümdä 570 çeçen häm inguş mucaxidı qatnaştı dip belderde. İnguşetiä inde küptännän birle Çeçen häm cirle fetnäçelär öçen sıyınu urnı bulıp tora. Xalıqnıñ zur öleşe alarnı yaqlıy. İnguşetiä prezidentı elekke FSB general Zyazikov ta Alxanov kebek ük Kreml keşese häm xalıq arasında yaqlanmıy. Duma deputatı Ramazan Abdulatipov iyünneñ 23-ndä Noviye İzvestiädä basılğan intervyusında Sotsial kierenkelek tik çeçenägä genä xas tügel. İnguşetiä häm Dağıstanda da köräşçelär xäräkät itä, alar üz eşçänleklären koordinatsiälilär . Russiä yäşeren xezmäte isä üz vazıyfasın üti almıy dip belderde. Russiä Federatsiä Sovetındağı İguşetiä väkile İsse Kostoyev Moscow Newsta iyül başında basılğan intervyusında İnguşetiä militsiäse başqa qoralı bulmağanı öçen pistolet belän fenäçelärneñ höcümen qağarğa tırıştı. Eşke eşlär ministerlege fetnäçelärne qulğa alğan xäldä dä , alarnı yabıp quyarlıq urın yuq. Çönki Mäskävdän tözeleş öçen aqça kilmägännektän, ministerlek ber mäktäp binasında urnaşqan dip beldergän. Anıñ süzlärençä, İnguşetiä käğäzdä genä respublika bulıp yäşi. Çeçen köräşçeläreneñ väkilläre , Çeçnädäge xäzerge saylaular stabilsezlekne köçäytäçäk kenä digän fiker taratalar. Masxadovnıñ çit illärdäge väkile Axmed Zakayev 22-nçe iyündä Exo Moskvı radiosına İnguşetiädäge üterülärne Russiä tarafınnan yaqlanğan Zyazikovqa qarşı xalıqnıñ başkütärüe dip bäyäläde. Ul Çeçnädäge döşmanlıq dävam itkän xäldä, monıñ İnguşetiägä dä , başqa regionnarğa da domino täsireneñ buluı häm böten Kafkazğa cäyelüe mömkin dip kisätte. Çeçen väkilläre elek tä mondy kisätülär yasağannar ide. Läkin, bu märtäbä bäysez rus küzätüçeläre monıñ belän kileşälär. İyülneñ 13-ndä Çeçnäneñ prezidentı vazıyfasın ütävçe Sergey Abramov häm xatınınıñ bomba şartlaudan çaq qına isän qaluları, monnan berniçä säğät elegeräk prezidentnıñ iminlek köçläre belän köräşçelär arasında Avtura auılındağı bäreleşlärdä 19 iminlek xezmätkäreneñ 24 köräşçeneñ hälak buluı vazğiätneñ kiskennegän kürsätä. Bäysez Noviye İzvestiä gazetasınıñ 23 iyündäge başmaqäläsendä Tönyaq Kafkaz suğış qurqınıçı aldında tora häm anıñ elekke ike suğışqa qarağanda da qanlıraq buluı mömkin dipgän fiker belderelgän ide.
Färit İdelle, Praga.
Färit İdelle, Praga.