Soñğı könnärdä Rusiä töbäkläreneñ, milli respublikalarınıñ däräcäsen töşerü, östän torıp idärä itü, millätçelärne, dini radikallarnı faş itü ğämälläre yışayıp kitte. “Nezavisimaya gazeta”da “Şäymievnıñ borın astındağı waxxabçılar” mäqälä bastırdılar. İmeşter, Çallı, Tübän Qama, Älmät, Çistay yaqları dini ekstremistlar oyası. Häm alar ğäräp neftedollarına yäşi.
Baş kitärlek närsä. Tikşerep qarağaç, taşqa basılğan süzlärne xaq tügel, naxaq ikänlege dä bilgele buldı. Ä bit yış iskä alına torğan «Yoldız” mädräsäse küptän inde yabılğan. Anıñ urınına İslam universitetınıñ bülekçäse açılğan. Barısı da ä Rusiä qanunı buyınça quyılğan. Ämma tel söyäksez, Mäskäw matbuğatı yaza. Çönki kemgäder şulay kiräk. Kemder şulay quşqan yäki aqça tüläp quyğan. Tatarstan prezidentınıñ, tatarlarnıñ abruyı töşsen, qara isemlekkä kertergä telilär. Xaqiqät qaydadır yal itä.
Başqa zamannar bulsa, naxaq xäbär taratqan, yala yaqqan keşene mäxkämä urındığına utırtıp quyır idelär. Ä xäzer aldaşırğa yarıy bulıp çığa. Ä bit Tatarstan prezidentı Rusiä xakimiäteneñ iñ yaratqan partiäsendä räistäş bulıp tora. Ul inde tikşerelgän. Däwlätne saqlaw, nığıtu öçen barısın da eşli. Tatarstanda bernindi terrorçılıq yäki millätara tartqalaş yuq. Şulay da, degetkä manu däwam itä.
Milli cämäğätçelekneñ yala yağuğa bernindi mönäsäbät beldermäwe, min äytem, bezneñ nıqlıqnı kürsätäme? Tatar başına xet qadaq qaq, anıñ mıyığı da selkenmi.
Bu atnada Rusiä prezidentın ilne vertikal'läşterep, töbäklärgä östän başlıqlar quyarğa öyrätüçe Vladislav Surkov mäqälä bastırıp çığardı. Küptän kiräk ide ul töbäk citäkçelären östän bilgeläw, di. Kavkazdağı suğış şunnan başlandı dimäkçe. Priçem monda Tatarstan ikänlegen äytmi. Soñınnan Surkov tınıçlandırıp quya, qayğırmağız, östän gubernator bilgeläw 2009 yılda ğına ğämälgä keräçäk di bu. Monı işetkäç, räxät bulıp kitte. Dimäk tağı ber ike yıl üzebez saylağan citäkçe belän yäşibez.Räxmät inde Surkov äfändegä, mäñge onıtmabız…
Ul äle tağın ber bälädän qotqarmaqçı -–milli respublikadan.
Milli respublika dönyanıñ ber ilendä dä yuq di ul. Dimäk, alarnı tizdän respublikalarnı yuqqa çığarunı kötärgä kiräk. Bälki şuşı likvidatsiäne tizlätü öçen xäräkät cäyelderergäder? Döres, başqa illärdä milli azçılıqlarnı kübese üzenä kiräk qädär mömkinleklärgä iä. Änä, unitar İtaliäneñ Tön'yak Terol' digän ölkäsendä cirle xalıq telen belmägän gubernator däwlät çinovnigı bula almıy. Angliädä Wels digän töbäktä wälilär digän millät wäkilläre üz telendä TV qarıylar. Alğa kitkän illärdä milli üzençälekne saqlar öçen aqça jällämilär. Ä Rusiädä yawlıq bäylägän xatın-qızlar doşman dip sanala. Külmäk-ştansız yörüçelärne televizordan maqsat kürsätälär, ä yawlıq bäyläwçe tutaşlar iñ qurqınıçlardan dip sanala.
Bezne, tatarlarnı, başqortlarnı, monıñ belän genä aptırata almıysıñ, brat. Alar eçtän genä qax-qäxä belän Surkovtan häm başqa millät beterüçelärdän kölä, ämma ser birmi. Betersälär betersennär äydä digän qiäfät çığarıp, bäräñge çiratına aşığalar.
Kiläse atnada, 5 oktäberdä Rusiäneñ Konstitutsiä mäxkämäse latin älifbasın tıyu mäs’äläsen qarayaçaq. Rusiä Däwlät Duması qabul itkän tıyu qararı Konstitutsiägä turı kiläme-yuqmı? Niçek xäl itärlär? Ul qararnıñ Rusiä qanunnarına turı kilmägänlege küzgä kürenep tora. Şul uq Konstitutsiä mäxkämäseneñ näq şul uq 5 nçe oktäber könendä Sergey Xapugin isemle Qazan keşeseneñ şikäyäten dä qarıy. İmeşter, anıñ ğäziz balasın Qazanda tatar telenä köçläp uqıtalar. Xapugin bu ulı belän ber ğailädä yäşämiçä, aliment tüläp torğan bulsa da, ulınıñ tatarça söyläştermäskä. Ägär dä Konstitutsion sud Xapuginnıñ ğözeren qänäğätländersä, üzebezneñ qärdäşlär, Ğabdullinnar, Xäybullinnar, yäğni tatarlar üzläre dä balabıznı tuğan teldä uqı dip kütärelep çıqmasmı? Çönki xikmätle zamana, keşelär, imannar sınala torğan çaq. Peçän bazarı mäçetenä teräp delovoy ofislar, yaña taşpulat tözi torğan çaq. İman sata häm iman sınıy torğan çaq. Surkov kebeklärdän şürli, Jirinovskiyğa qul çaba torğan çaq. Yuq, bez milli üseş yaqlamadıq, latin älifbasına dawlamadıq, milli tarixnı quzğatmadıq, dip aqlanıp, “tärtiple” buluçılar tabılır. Ämma Qazan Kremle yanına kilsäñ, ällä qaydan kosmostan, äkiättän, riwayättän kilep töşkän moğciza - sigez manaralı Qol Şärif mäçete nur sibep basıp tora. Ul berkemgä yanamıy da, aqlanmıy da.
Rimzil Wäli
