Accessibility links

Yevropa Şurası Parlamentar Mäclese Çeçnädä keşe xoquqları torışın tikşerde


Yevropa Şurasınıñ Parlamentar Assambleye Strassburgta közge sessiäsenä ciıldı. Ul anda Pänceşämbe könne Çeçnädä keşe xoquqları mäsäläsen tikşerde. Anda Mäskäv yaqlı prezident Alu Alxanov ta çığış yasap, ildä keşe xoquqları vazğiäte yaxşıra dip belderde. Ul Çeçen militantları belän söyläşülärne kire qaqtı häm qarşılıq kürsätü xäräkäte citäkçelären radikal islam yulına basuda ğäyepläde.

Çeçnäneñ yaña ğına saylanğan prezidentı Alu Alxanov Yevropa Şurası Parlamentar Assambleyendä yasağan çığışında , Çeçnädä totnaqlıq urnaştıruğa kiteräçäk här törle täqdimne xuplap qarşı alaçağın belderde.

Audio

"Çeçnä cämğiäten nığıtqan, çeçen xalqın berläştergän här törle ideanı xuplıym. Xezmättäşlekkä äzer torğan, qulları qanğa batmağan, terrorist häm bandit bulmağan här kemneñ uñay täqdimnären yaqlıym."

Alxanovnıñ süzlärençä, militantlar yuq itelergä, qoralların taşlağannar xökemgä tartılırğa tieş. Alxanovnıñ saylanuına kitergän 29-nçe Augustta bulğan saylaulardan alda ike pasajir oçqıçı şartlatılğan häm Beslan fäciğäse bulğan ide. Tulayım 430 keşe hälak bulğan ide. Şuşı höcümnär öçen cavaplılqnı Çeçen militantları alğan ide. Moña qaramastan, Alxanov respublikada vazğiät yaxşıra bara dip tä belderde.

Audio

"Çeçen respublikasında sotsial-politik vazğiät qatmarlı. Cinayätçelek tä kierenkelek tudıra. Läkin, ğomumän alğanda sotsial-politik häm cinayätçelek mäsäläse kontrol astında häm täräqqiät uñayğa bara."

Anıñ süzlärençä, keşe xoquqları ölkäsendä vazğiät yaxşıra häm totıq alu da bu yılda kimegän. Alxanovnıñ Çeçnä turındağı optemistik bäyäläve Yevropa Şurası Parlamentar Assambleyeneñ 36 bitlek raportına qapma-qarşı. Raportta respublikada keşe xoquqlarınıñ torışı fäciğäle dielgän. Keşe xoquqların küztüçe 45 ağza ildän toran Yevropa Şurası Çeçnä suğışında ike yaqnı da keşe xoquqların bozuda ğäyepli. Assambley Kremlne Çeçnädä keşe xoquqların bozunı, keşe urlaunı häm cäberlävne tuqtatırğa çaqırdı. Keşe xoquqları törkemnäre çeçnädä küpkenä keşelärneñ ezsez yuğalulı öçen Russiä xärbiläre häm Mäskäv-yaqlı xakimiätlär ğäyeple dip belderälär. Yevropa Şurasınıñ keşe xoquqları öçen komisarı Alvaro Gil-Robles respublikada urlau häm üterü tuqtalırğa tieş , federal xakimiätlär respublikada köç qullanunı tuqtatu problemasın xäl qıla almadılar dip belderde. Migratsiä, qaçqınnar häm xalıq komitetı väkile Tadeuş İwinski komisiägä respublikada qaçaqlar mäsäläse iñ zur problemma bulıp tora dip belderde.

Audio

"1999-nçe yılda ikençe Çeçnä suğışı başlağannan birle 350 meñ keşe Çeçnädän qaçarğa mäcbür qaldı. Alarnıñ zur küpçelege İnguşetiädä sıyınu urnı taptı. Azıraq sanda qaçqın Dağıstanda häm Russiä federatsisäseneñ başqa respublikalarında sıyındı. Berniçä meñe Üzäk Azigä, Könbatışqa häm Üzäk Yevropağa kitte. "

İwinskiynıñ süzlärençä, Çeçnägä qaytqan qaçaqlarnıñ tormış şartları bik naçar.

Audio

"Çeçnäneñ üzendä qaytqan qaçaqlarnıñ yäşäv şartları nigez standarttan da tübän. İminlek mäsäläsennän başqa infrastruktura, sälämätlekne saqlau, mäğarif ölkälärendä vazğiät qabul itelerlek tügel."

Alxanov ber kün elegeräk April ayınnan birle 18 meñ qaçaq respublikağa qayttı, suğış yıllarında Çeçnädä industriä häm infrastrukturanıñ 80 protsentı cimerelde häm xalıqnıñ 50 protsentınıñ daimi eş urnı yuq dip beldergän ide.

Färit İdelle, Praga.
XS
SM
MD
LG